نشریه محیط زیست طبیعی

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع سامانة عرفی مرغسر و یورد غیدر حوضة قوشخانة لار، تحت مدیریت تشکل های عشایری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مؤسسة تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

2 مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

10.22059/jne.2024.379690.2699

چکیده

با تغییرات ایجاد شده در نحوة مدیریت مراتع عشایری که نمود آن جایگزینی دولت در تنظیم تقویم کوچ و مدیریت مراتع با عشایر است و نظر به محدودیت‌های نظام دولتی، موضوع امکان‌سنجی واگذاری دوبارة این مسئولیت به عشایر و فراهم کردن زمینة نقش‌آفرینی آنها در مدیریت مراتع به‌عنوان یکی از راهکارهای برون‌رفت از وضع نامناسب و ناکارآمد نظام مدیریت کنونی مطرح شده است. ازاین‌رو سازمان امور عشایر، مؤسسة تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ورود به مسئله را از مسیر متکی به نتایج تحقیق موضوعی، منطقی تشخیص دادند. پس از تشکیل جلسات متعدد، بهره‌برداران طایفة هداوند مرتع ییلاقی مرغسر و یورد غیدر حوضة قوشخانة لار، انتخاب شدند تا تأثیر مدیریت عشایر و حمایت ارگان‌ها از آنان بر تغییرات پوشش گیاهی در این منطقه مورد آزمون قرار گیرد. بدین‌منظور، نمایندگانی از سوی عشایر معرفی و اجرای پروژه در قالب تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان‌های یادشده و نمایندگان عشایر منعقد شد. مراحل مطالعاتی پروژه به شکل مدیریت تعریف شده به‌مدت 4 سال از سال 1394 آغاز شد. ارزیابی سالانة شاخص‌ها از سال دوم در هر تیپ گیاهی، با استفاده  از 20 پلات چهار متر‌مربعی در طول دو ترانسکت 150 متری انجام شد. در هر ترانسکت تعداد 10 پلات به‌‌صورت تصادفی سیستماتیک مستقر گردید. شاخص‌های مورد ارزیابی درصد تاج‌پوشش، ظرفیت، وضعیت، گرایش و درصد بهره‌برداری در دو مرحله قبل از ورود و پس از خروج عشایر از مراتع در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد  عشایر این سامانه با رعایت تقویم کوچ اعلام‌شده از طرف بخش اجرا و رعایت نرخ دامگذاری براساس پروانة چرا و همکاری با ادارة کل منابع طبیعی مبنی بر عدم ورود دام مازاد و استفاده از قرق‌بان و عدم ورود دام‌های غیر و رعایت کلی موارد کارشناسی و با حمایت و پشتیبانی مدیریت امور عشایری توانسته‌اند میزان چرا را کاهش دهند بنابراین درصد پوشش گیاهی قبل از چرا، تولید علوفه، پوشش گیاهی بعد از چرا، باقیماندة تولید و ظرفیت در سامانة عرفی مرغسر و یورد قیدر در دو سال‌ آخر اجرای طرح افزایش‌یافته و درصد بهره‌برداری نیز کاهش‌یافت (از 94/2% در سال اول به 90/2% سال آخر). بنابراین بهبود نسبی شرایط پوشش و شروع روند کاهشی بهره‌برداری از مراتع را می‌توان با نظام بهره‌برداری خانوادگی همچنین حضور مأموران حفاظتی محیط‌زیست و منابع طبیعی در منطقه مرتبط دانست. از این‌رو به‌نظر می‌رسد، این الگو به شرط همکاری ارگان‌های مرتبط با نمایندگان عشایری، در مدیریت مراتع سایر مناطق مشابه نیز می‌تواند قابل تعمیم باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating changes in the vegetation cover of Marghsar and Yurdeh Ghidar rangeland in Ghoshkhaneh Lar basin, under the nomadic organizations management system

نویسندگان [English]

  • Ali Mohebbi 1
  • Rahman Sharifi 2

1 Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

2 Research Center for Agriculture and Natural Resources, Tehran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

چکیده [English]

With the changes made in the management of nomadic rangelands, it is accompanied by the interference of the government and nomads to prepare a new migration calendar. With considering the limitations in the government system, the issue of feasibility of reassigning this responsibility to the nomads and providing the ground for their role-playing in rangeland management has been proposed as one of the ways to leave the inappropriate and inefficient situation of the current management system. Therefore, the Nomadic Affairs Organization, the Forests, Rangelands and Watershed Organization, Research Institute of Forests and Range lands; considered to interfere to this issue as a logical item based on the research findings. After several meetings, the summer range lands of Marghsar and Yourdeh Gheidar Lar in Tehran province was selected as a pilot to assess the impact of nomadic management on vegetation condition in this area. For this purpose, representatives of the nomads introduced and implemented the project in the form of a memorandum of understanding between the aforementioned organizations and the representatives of the nomads. The study stages of the project started in the form of defined management for 4 years from 2014.The annual evaluation of the indicators was done from the second year in each vegetation type, using 20 plots of four square meters along two transects of 150 meters. In each transect, the number of 10 plots was randomly and systematically established. The results showed that the nomads of this system comply with the move calendar announced by the implementation department and comply with the stocking rate based on the grazing license. The nomads, with the support of nomadic affairs management have been able to reduce the amount of grazing. So the percentage of vegetation cover before grazing, fodder production, vegetation covers after grazing, residual production and capacity of Marghsar and Yurdeh Gheidar rangeland, in the last two years of implementation increased and the percentage of exploitation also decreased(from 94.2% in the first year to 92.2% in the last year). Therefore, the relative improvement of the cover conditions and the beginning of the decreasing process of rangelands exploitation can be related to the family utilization system as well as the presence of environmental protection guards in the region. Hence, it seems that this model can be generalized in the management of rangelands in other similar areas, provided that the relevant government bodies, cooperate with nomadic representatives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Management
  • Nomadic range lands
  • Transhumance
Arzani, H., Ahmadi, H., Jafari, M., Azarnivand, H., Selajgeh, A., Tavali, A., 2017. Guidelines for determining the criteria and indicators for assessing the suitability of rangelands. Vice President of Arid and Semi-Arid Regions of the Organization of Forests, Ranges and Watersheds, 40 p.
Bajian, Gh., 2007. A review of pasture management in nomadic society in the past and present, changes, challenges and strategies. Iranian Journal of Range and Desert Research 14(4), 524-538, (In Persian)
Behzad, T., 2012. Grazing management. Forests, Rangelands and Watershed Management Organization, Rangeland Affairs Office, Forest, Range lands, Watershed Management Organization, 150 p. )In Persian)
Bozorghi, M., Ghorbani, M., 2015. Analyzing the stockholders, social power and network analysis on the natural resources management, M.Sc. theses of combating desertification. Faculty of Natural Resources, Tehran University, Tehran, 165 p. )In Persian)
Child, B., Dalal-Clayton, B., 2004. Transforming approaches to CBNRM: Learning from the Luangwa experience in Zambia. In: McShane, T.O., Wells, M.P., (Eds). Getting Biodiversity Projects to Work: Toward more Effective Conservation and Development, New York, Columbia University Press, 25 p.
Ghorbani, M., Azarnivand, H., Mehrabi, A.A., Bastani, S., Jafari, M., Naiebi, H., 2013. Network analysis, new paradigm in programming co operational management of natural resources. Rangelands and Watershed Management 65(4), 568-553. (In Persian)
Hutton, J., Adams, W.M., Murombedzi, J.C., 2005. Back to the barriers? Changing narratives in biodiversity conservation, Forum for Development Studies 32(2), 341-70.
Jones, B.T.B., Murphree, M.W., 2004. Community-based natural resource management as a conservation mechanism: Lessons and directions. In: Child, B., (Eds). Parks in Transition: Biodiversity, Rural Development, and the Bottom Line, London, Earthscan, 42 p.
Mohebbi, A., Farzizadeh, Z. and Rosemary, B., 2020. Assessment of the management of tribal people Range lands on the bases of grazing license (Case study: Tribal people of Tehran, Ardabil, Chaharmahalo Bakhtiiari and Khozestan provinces). Under study project. RIFR, Tehran, 560 p, Unpublished. (In Persian)
Mohebbi, A., Fayyaz, M., Seyed Akhlaghi, S.J., 2017. Investigation of migration and rangeland management situation and feasibility study of its transfer to nomadic organizations (case study of Ardabil, Tehran, Khuzestan and Chaharmahal and Bakhtiari provinces). Final report of the project, Forest and Rangeland Research Institute, Tehran, 450 p. (In Persian)
Murphree, M.W., 2004. Communal approaches to natural resource management in Africa: From whence and to where?. Journal of International Wildlife Law and Policy 7(3-4), 203-16.
Nelson, F., Agrawal, A., 2008. Patronage or participation? Community-based natural resource management reform in Sub-Saharan Africa. Development and Change 39(4), 557-85.
Nomadic Affairs Management Site of Tehran Province, 2016. Available at: http://www.ashayertehran.ir. (In Persian)
Ostrom, E., 2007. A diagnostic approach for going beyond panaceas. Proceedings of the National Academy of Sciences 104(39), 151-187.
Poissonnet, M., Brudo, V., Dosso, M., 2006. La forêt protégée de Kakamega (Ouest Kenya) entre deux futurs immédiats: destruction annoncée ou gestion?. Cahiers Agricultures 15(5), 409-15.
Randrianalijaona, T.M., 2008. Gestion communautaire des ressources naturelles et développement durable, PhD, University of Antananarivo. International Journal of Engineering and Technology, 165 p.
Vermeulin, C., 1997. Problématique de la décentralisation des forêts communautaires en forêt dense humide, Sud Est Cameroun, The African Rainforest and the Conservation of Biodiversity Workshop, Limbé, January, pp. 17-24.
Yousefi, M., Behbahani, N., 2014. Sustainable management of natural resources based on participation of local communities (successful experience of international project- RFLDL South Khorasan, Sarayan). Availabe at: http://www.nrskh.ir/?p=298. (In Persian)
نشریه محیط زیست طبیعی
دوره 77، شماره 3
آذر 1403
صفحه 441-452