نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین یزدان داد ¹
• محمود صوفی ²
• حمیدرضا رضایی ³
• منصور علی آبادیان ⁴
• سید محمود قاسم پوری ⁵

¹ دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی

² گروه زیست شناسی حفاظت، دانشگاه جورج-آگوست، گوتینگن، آلمان

³ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دانشیار، دکترای محیط زیست

⁴ گروه زیست شناسی / دانشگاه فردوسی مشهد

⁵ عضو هیات علمی و مدرس/دانشگاه منابع طبیعی و علوم دریایی تربیت مدرس نور

چکیده

پراکنش گوزن زرد ایرانی(Dama dama mesopotamica Brooke, 1875) به‌عنوان گونه در معرض خطر انقراض بیش از شش دهه محدود به مراکز تکثیر است. برنامه حفاظتی در برخی از مراکز کارآیی نسبتا خوبی داشت اما بعضا ناموفق بود. در این تحقیق با استفاده از روش‌شناسی ترکیبی شرایط زیستگاهی، چالش‌ها، راهکارها، تهدیدات انسانی و محیطی همچنین عملکرد مدیریتی در مراکزی تکثیر گوزن زرد در سه استان خشک کشور یعنی ایلام، فارس و یزد ارزیابی شد. جمع‌آوری داده طی دو سال تحقیقات میدانی در سطح استان‌ها انجام گرفت. چالش‌ها در دو گروه عمده زیستگاهی (مساحت کم مراکز، فقر منابع و بحران‌های محیطی) و جمعیتی (اثر طعمه‌خواری، جدال نرها، بیماری و ساختار نامناسب جمعیتی) مشاهده شد. میانگین سطح تهدیدات پیرامون مراکز زیاد بود. سطح تهدیدات محیطی و انسانی به ترتیب در مناطق تحت حفاظت ارژن و پریشان (55%- 52%)، مانشت-قلارنگ ایلام (50%-43%)، کوه‌ خم ارسنجان (56%-41%) و باغ شادی یزد (47%-29%) برآورد گردید. عملکرد مدیریتی در تمام این مناطق در سطح ابتدایی با محدودیت‌های زیاد همراه بود. امتیاز مدیریتی در ایلام و ارسنجان 50% در باغ شادی 46% و در ارژن-پریشان 44% بود. راهکارهای مناسب از قبیل گسترش مراکز، احیای پوشش گیاهی، احداث آخور و آبشخور استاندارد، احداث آبگیرهای خاکی برای آبتنی و دفع حشرات مزاحم، تأمین علوفه دستی با ترکیب کیفی و کمی مناسب، کنترل طعمه‌خواران، اصلاح ساختار جمعیت با نسبت جنسی و سنی مناسب، آموزش جوامع محلی، دوری دام و جلوگیری از انتقال بیماری، نصب دوربین‌های مدار بسته، ارتقای سطح حفاظتی مناطق و رهاسازی در طبیعت به عنوان هدف غایی تکثیر در اسارت به عنوان نیازمندی‌های حفاظت مطرح می‌شود .

کلیدواژه‌ها

• گوزن زرد ایرانی
• تکثیر نیمه اسارت
• شرایط و منابع زیستگاهی
• مخاطرات زیستگاهی و جمعیتی
• اقدامات حفاظتی

عنوان مقاله [English]

Assessing Habitat Conditions, Challenges and Management Measures for Persian Fallow deer (Dama dama mesopotamica Brooke, 1875) in the Dry Provinces of Iran

نویسندگان [English]

• Hossein Yazdandad ¹
• Mahmood Soofi ²
• Hamidreza Rezaei ³
• Mansour Aliabadian ⁴
• Seyed Mahmoud Ghasempouri ⁵

¹ Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University

² Department of Conservation Biology, Georg-August University of Goettingen: Goettingen, Germany

³ Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

⁴ Professor for Evolutionary Biology, Ferdowsi University of Mashhad

⁵ Faculty Member, Ph.D. Environmental Science Department Faculty of Natural Resources & Marine Sciences Tarbiat Modares University (TMU)

چکیده [English]

Distribution of Persian fallow deer (Dama dama mesopotamica Brooke, 1875) as an endangered species is limited to captive breeding sites in Iran for more than six decades. The conservation program was relatively effective in some sites, but unsuccessful in other sites. This research aimed to evaluate habitat conditions, challenges, solutions, human-induced and environmental threats, as well as management efficiency in fallow deer breeding sites in three provinces including Ilam, Fars and Yazd using a combined methodology. Data were collected during two years of field surveys in the regions and in provincial offices. Challenges were observed in two major groups, habitat threats (small area of sites, resource poverty and environmental crises), and population threats (predation, male conflict, disease and inappropriate population structure). The average level of threats around the sites was high. The level of environmental and human-induced threats was estimated 52% and 55% in Arjan and Parishan protected areas, 43% and 50% in Manasht and Ghalarang, 41% and 56% in Koh Khom, and 29% and 47% in Bagh-e Shadi, respectively. The management effectiveness in all protected areas was at a basic level with many limitations. Management opportunity scores were 50% in Ilam and Arsanjan, 46% in Bagh-e Shadi and 44% in Arjan and Parishan protected areas. Suitable solutions involve site area expansion, vegetation restoration, establishing standard feed mangers and water troughs, establishing an earthen pond or reservoir for swimming and repelling annoying insects, providing supplemental food, controlling predators, improvement demographic structure with appropriate sex and age ratios, educating local communities, keeping livestock away for preventing disease transmission, installing closed-circuit television cameras, improving conservation level in protected areas, and releasing in the wild, which is the ultimate goal of breeding in captivity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Persian fallow deer
• semi-captive breeding
• habitat conditions and resources
• habitat and population threats
• conservation measures