نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مینا صالح نیا ¹
• زهرا وحیدی ²

¹ مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران.

² 'گروه اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

از آنجا که هر گونه فعالیت برای ارتقای سطح کیفی زندگی انسان در محیط زیست انجام می‌شود، بنابراین پایداری محیط زیست و منابع آن بر فرایند توسعه تاثیر بسزایی خواهد گذاشت. شاخص‌های زیست محیطی به عنوان نخستین ارزیاب‌های فشار بر محیط زیست، نقش مهمی در گزارش پایداری زیست محیطی ایفا کرده و به تعیین وضعیت محیط زیست و ارزیابی رهیافت‌های در نظر گرفته شده می‌پردازند. استان‌های تهران و البرز به دلیل بارگذاری بیش از حد جمعیت و فعالیت، با محدودیت منابع، رشد روزافزون جمعیت و تغییر الگوهای مصرف ماده و انرژی مواجه هستند که موجب شده است فشار وارده به محیط زیست و منابع طبیعی در این استان‌ها هر روز افزایش یابد. لذا در این مطالعه به تعیین میزان پایداری زیست محیطی استان‌های تهران و البرز با رویکرد شاخص‌ها و روش آنتروپی شانون اقدام شد. انتخاب ۱۳ شاخص مرتبط در دوره زمانی ۱۳۹۹−۱۳۸۳ و وزن‌دهی و محاسبه شاخص پایداری مرکب با استفاده از روش آنتروپی شانون نشان داد استان‌های تهران و البرز طی بازه زمانی مذکور شاهد روند کلی افت پایداری زیست محیطی بوده‌ و در سال 1398 ناپایدارترین وضعیت را تجربه نموده‌اند. همچنین آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع، و فعالیت‌های اجرایی آبخیزداری به ترتیب مهم‌ترین شاخص‌های این مطالعه شناخته شدند که در مجموع 68 درصد از وزن نسبی کل شاخص‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. فعالیت‌های بیابان زدایی، احداث شبکه جمع‌آوری فاضلاب، و مقدار انواع کودهای شیمیایی از دیگر فاکتورهای تاثیرگذار در پایداری مرکب استان‌های مورد مطالعه بودند. مدیریت پایدار و اجتماع محور منابع طبیعی، ایجاد بازدارندگی در جرائم مربوط به آتش‌سوزی، تکمیل مطالعات تفصیلی و اجرایی حوضه‌های آبخیز، و تشویق و ترغیب به استفاده از کودهای آلی، از پیشنهادات مطالعه حاضر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• آنتروپی شانون
• پایداری
• شاخص‌ها
• محیط زیست

عنوان مقاله [English]

Determination of the Most Effective Indicators of Environmental Sustainability in Tehran and Alborz Provinces

نویسندگان [English]

• mina salehnia ¹
• zahra vahidi ²

¹ Agricultural Planning, Economic and Rural Development Research Institute (APERDRI), Tehran.

² Department of Agricultural Economics, University of Tehran

چکیده [English]

Since any activity to improve the quality of human life is done in the environment, the state of the environment and its resources will affect the development process in terms of sustainability or unsustainability. Environmental indicators as the first evaluators of pressure on the environment, determining the state of the environment and evaluating the considered approaches, play an important role in the environmental sustainability report. Tehran and Alborz provinces are facing limited resources, increasing population growth and changing material and energy consumption patterns due to overloading of population and activity; which has caused the pressure on the environment and natural resources in these provinces to increase every day. Therefore, in this study, the environmental sustainability of Tehran and Alborz provinces was determined with the approach of indices and Shannon entropy method. For this purpose, 13 indicators were selected for Tehran and Alborz provinces in the period of 2004-2020, which factors such as measurability and scientific suitability played an important role in collecting information. The weighting of indicators using the Shannon entropy method showed the highest relative weight with the amount of 0.392 (that is, more than a third of the total weights obtained) belongs to the fires in forests and pastures. The watershed management programs with a weight of 0.292 have been assigned the second importance. The calculation of the composite sustainability index also indicates that Tehran and Alborz provinces have seen a decline in environmental sustainability during 2004-2020. The activities carried out in the field of desertification, sewer network, and distributing chemical fertilizers have also been other effective factors to a lesser extent in the composite index in these years, which in total accounted for 16.9% of the weight of the indicators. sustainable and community-oriented management of natural resources; Resolving legal deficiencies; completeness of detailed and operational studies of the remaining watershed management activities; and encouraging and persuading the use of organic fertilizers are recommendations of present study.

کلیدواژه‌ها [English]

• Environment
• indicators
• Shannon entropy
• sustainability