نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی خدائی ¹
• رحمان زندی ²

¹ گروه علوم و مهندسی محیط‌زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار،ایران.

² گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم محیطی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان

چکیده

بررسی تغییرات تراکم پوشش‌های گیاهی و کاربری اراضی، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مدیریت منابع طبیعی و بازنگری در تغییرات محیطی است. در تحقیق حاضر با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور، پایش تغییرات پوشش گیاهی و ارتباط آن با دمای سطح زمین و کاربری اراضی در شهرستان خداآفرین و کلیبر با استفاده از فناوری سنجش از دور در طی دوره 22 ساله (2000 -2022) مورد بررسی قرار گرفت. جهت انجام تحلیل‌های آماری و بصری بر روی تصاویر ماهواره‌ای، از نرم‌افزارهای Envi 5.6 و Arc GIS10.8 استفاده‌شده است. برای بررسی تغییرات مساحت و کیفیت پوشش گیاهی از شاخص NDVI استفاده شد همچنین، به‌منظور بررسی تغییرات کیفی پوشش گیاهی، مقادیر عددی این شاخص به سه‌طبقه متراکم، نیمه متراکم، ضعیف یا فاقد پوشش گیاهی طبقه‌بندی شد و تغییرات دمایی سطح زمین در دوره مطالعاتی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست محاسبه شد و سپس نقشه‌های کاربری اراضی بر اساس روش طبقه‌بندی نظارت‌شده و از طریق الگوریتم حداکثر تشابه استخراج شد. بر اساس تجزیه‌وتحلیل‌های صورت گرفته مشخص گردید، در بازه زمانی موردمطالعه، 58196 هکتار حدوداً 15/6 درصد تراکم پوشش گیاهی انبوه و 38415 هکتار حدوداً 10/2 درصد تراکم پوشش گیاهی نیمه متراکم از بین رفته است. در حقیقت 96611 هکتار حدوداً 25/8 درصد از تراکم پوشش گیاهی متراکم و نیمه متراکم طی 22 سال تبدیل به دیگر کاربری‌های شده است. بررسی کاربری اراضی منطقه نشان داد که تغییرات تراکم پوشش گیاهی بیشتر مربوط به کاربری اراضی زراعی و باغی و مراتع می‌باشد و در طول دوره مورد مطالعه بیشترین تخریب مربوط به تراکم پوشش گیاهی انبوه می‌باشد. درنهایت، بررسی ارتباط پوشش گیاهی و دمای سطح زمین (LST) نشان داد شاخص پوشش گیاهی (NDVI) همبستگی منفی و معکوسی با دمای سطح زمین دارد و در اکثر مناطقی که پوشش گیاهی انبوه تری دارند؛ دمای کمتری را نشان میدهد.نتایج تحقیق انجام‌شده گویای این مطلب است که مهم‌ترین عامل تغییرات تراکم پوشش گیاهی در منطقه، فعالیت‌های انسانی همچون کشاورزی، ساخت و ساز و راه سازی، موجب تغییرات بسیاری در پوشش سطح زمین شده است، تجزیه‌وتحلیل مساحت این کاربری‌ها نشان داد که سطح اراضی کشاورزی و مراتع افزایش چشمگیری پیداکرده که عمدتاً این افزایش نتیجه تبدیل تراکم پوشش گیاهی انبوه به‌خصوص جنگل‌ها به کشاورزی می‌باشد. نتایج پژوهش حاضر می تواند مورد استفاده سازمان های جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و وزارت کشور قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• پوشش گیاهی
• دمای سطح زمین
• کاربری اراضی
• خداآفرین - کلیبر
• envi

عنوان مقاله [English]

Monitoring changes in vegetation cover and its relationship with surface temperature and land use in Khodaafrin and Kalibar cities using Remote sensing technology

نویسندگان [English]

• Ali Khodaie ¹
• rahman zandi ²

¹ Environmental Sciences and Engineering, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.

² Department of Natural Geography, Faculty of Environmental Sciences and Planning, Isfahan University

چکیده [English]

Investigating changes in vegetation density and land use is one of the most important aspects of natural resource management and reviewing environmental changes. In this research, using remote sensing technique, the monitoring of changes in vegetation cover and its relationship with surface temperature and land use in Khoda Afarin and Kalibar cities were investigated using remote sensing technology during a period of 22 years (2000-2022). To perform statistical and visual analysis on satellite images, Envi 5.6 and Arc GIS 10.8 software were used. NDVI index was used to investigate changes in vegetation area and quality. Also, in order to investigate qualitative changes in vegetation, the numerical values of this index were classified into three classes: dense, semi-dense, weak or no vegetation, and the temperature changes of the earth's surface during the study period using It was calculated from Landsat satellite images and then the land use maps were extracted based on the supervised classification method and through the maximum similarity algorithm. Based on the analysis, it was determined that in the studied period, 58196 hectares, about 15.6 Percent of dense vegetation density, and 38415 hectares, about 10.2 Percent of semi-dense vegetation density, have been lost. In fact, 96611 hectares, about 25.8 Percent of the density of dense and semi-dense vegetation, have been converted to other uses in 22 years. The study of land use in the region showed that the changes in vegetation density are mostly related to the use of agricultural and garden lands and pastures, and during the study period, the most destruction is related to dense vegetation density. Finally, investigating the relationship between vegetation cover and land surface temperature (LST) showed that the vegetation cover index (NDVI) has a negative and inverse correlation with the land surface temperature and in most areas that have denser vegetation cover; shows a lower temperature. The results of the research show that the most important factor in the changes in vegetation density in the region is human activities such as agriculture, construction and road construction, which have caused many changes in the land surface, the analysis of the area of these land uses shows He said that the level of agricultural lands and pastures has increased significantly, which is mainly the result of the conversion of dense vegetation, especially forests, to agriculture. The results of this research can be used by the organizations of agricultural jihad, natural resources and the Ministry of Interior.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vegetation
• Earth surface temperature
• land use
• Khodafarin - Kalibar
• envi