نشریه محیط زیست طبیعی

تحلیل مسائل و مشکلات زیست‌محیطی برای مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی (مطالعۀ موردی: منطقۀ ساحلی شهرستان عسلویه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 رئیس گروه تحقیقات مهندسی رودخانه و سواحل، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 دانشیار،گروه سازه‌های دریایی، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران

3 عضو هیات عامل و معاون مهندسی و توسعه امور زیربنایی، سازمان بنادر و دریانوردی، تهران، ایران

4 مدیرکل مهندسی سواحل وبنادر، سازمان بنادر و دریانوردی، تهران، ایران

5 مدیراداره مدیریت مناطق ساحلی، سازمان بنادر و دریانوردی، تهران، ایران

چکیده

مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی، یکی از طرح‌های مدیریت منطقه‌ای در کشور است که بر رویکردهای حفاظت، توسعه و هماهنگی- یکپارچگی استوار است. رویکرد حفاظت این طرح ناظر بر شناسایی، رتبه‌بندی مسائل- مشکلات و ارائۀ برنامۀ اقدام حفاظت از زیست‌بوم و عبور از مسائل و مشکلات است. یکی از پیش‌نیازهای این برنامه، تدقیق در مسائل و مشکلات موجود در منطقۀ ساحلی- دریایی به‌ویژه مسائل زیست‌محیطی است. از این‌رو این پژوهش به‌مثابۀ یکی از بروندادهای مطالعات تدقیق مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی استان بوشهر با هدف دستیابی به درجۀ اهمیت مسائل و مشکلات زیست‌محیطی شهرستان عسلویه و ارائۀ برنامه اقدام حفاظت از زیست‌بوم و عبور از این مسائل انجام گرفته است. برای دستیابی به این مهم، از روش احصای دقیق مسائل و مشکلات زیست‌محیطی از اسناد بالادستی و چند مرجع معتبر، تهیۀ پرسشنامه و نظرسنجی از جامعۀ نخبگان ذی‌مدخل در استان بوشهر و شهرستان عسلویه مبتنی بر طیف لیکرت و تحلیل نتایج در چارچوب DPSIR استفاده شد. نتایج نشان داد که گویه‌های شاخص آلودگی زیست‌بوم ساحلی- دریایی با بیشترین رتبه (11/75-8) و درجۀ اهمیت در بین نخبگان شهرستان عسلویه، بیانگر نقش فعالیت‌های انسانی و بهره‌برداران و مدیریت ضعیف ذی‌مدخلان در آلوده شدن منابع طبیعی و فضای کالبدی زیست‌بوم است. از آن جمله گویه‌های دفن و امحای نامناسب پسماند و زباله‌، دفع نامناسب فاضلاب، آلودگی سواحل به فلزات سنگین، آلودگی خور عسلویه به پساب شهری- صنعتی، کاهش ذخایر آبزیان و آلودگی سواحل به زباله، درجۀ اهمیت زیادی در بین نخبگان داشتند. در پی این گویه‌ها، شاخص آلودگی هوا ناشی از صنایع نفت و گاز با رتبۀ 7/2 در درجۀ بعدی اهمیت قرار گرفت. این پژوهش برنامۀ اقدامی مشتمل بر 100 اقدام اجرایی با معرفی ذی‌مدخل اصلی مسئول و همکار، شاخص کمّی و گام‌های زمانی تا افق 1404 را معرفی کرده است. اقدام‌های مبتنی بر نیروهای پیشران ناظر بر راهبردهای پیشگیرانه، بازنگری و آگاه‌سازی مدیران؛ اقدام‌های مبتنی بر فشارها ناظر بر راهبردهای مدیریت بهره‌برداری از منابع و کاربری فضای کالبدی؛ اقدام‌های مبتنی بر وضع حادث ناشی از مسائل و مشکلات ناظر بر احیا، ترمیم، بازسازی، مرمت و توانمندسازی زیست‌بوم و بازطراحی برنامه‌ها برای افراد و جامعه و توسعۀ برنامه‌های درمانی و بیمه و توانمندسازی ذی‌مدخلان؛ و در نهایت اقدام‌های مبتنی بر اثرهای ناشی از مسائل و مشکلات فضای کالبدی زیست‌بوم و بهره‌برداران، ناظر بر راهبردهای کنترل و کاهش اثرها، پایش و ارزیابی آنها هستند. مجموعۀ این اقدام‌ها در قالب دستورالعمل در اختیار مدیران استان و شهرستان قرار داده شده است. روش این پژوهش الگوی مناسبی است که در پژوهش‌های کاربردی مشابه در مناطق دیگر به‌ویژه شهرستان‌های ساحلی کشور می‌توان از آن استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of environmental issues for integrated coastal zone management (Case study: Asaluyeh coastal zone)

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Gharibreza 1
  • Fereydun Vafai 2
  • Mohammadreza Allahyar 3
  • Hamid Khalili 4
  • Rasoul Ghanbar-Maman 5

1 Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

2 َََََAssociate Professor, Civil Engineering Faculty, K.N.Toosi University of Technology, Tehran, Iran

3 Engineering and infrastructure development, Maritime and navigation organization, PMO, Tehran, Iran

4 Engineering and infrastructure development, Maritime and navigation organization, PMO, Tehran, Iran

5 Engineering and infrastructure development, Maritime and navigation organization, PMO, Tehran, Iran

چکیده [English]

Integrated Coastal Zone Management (ICZM), as a regional management plan in Iran, is based on the conservation, development, and coordination-integration approaches. The conservation approach has focused on identifying and ranking the environmental issues, and presenting the action plan to conserve natural resources and overcome problems. One of the pre-requisites of this action plan is to investigate the environmental issues in the coastal-maritime area. Therefore, this study was carried out under the integrated management of the coastal zone of Bushehr Province aiming to determine the level of the importance of the environmental issues in the Asaluyeh coastal zone, and to present an action plan to protect ecosystems and overcoming of the problems. Accordingly, environmental issues were identified through reviewing the governmental documents and several valid references. A questionnaire was prepared based on the most important environmental issues and then filled by the elite community in Bushehr province, specifically Asaluyeh city, based on the Likert scale. The final step of the analysis was performed using the DPSIR framework. The Results showed that coastal-maritime environmental issues had the highest importance (8 - 11.75) consulting the elite persons in Asaluyeh city, which indicates the role of anthropogenic activities resulting in natural resources and ecosystems getting polluted. The high-ranked environmental issues are as the following: inappropriate landfilling and disposal of waste, improper disposal of wastewater, pollution of beaches with heavy metals, pollution of Asaluyeh estuary with urban-industrial wastewaters, reduction of aquatic reserves, population, and overloading of trashes on beaches. Consecutively, the air quality index driven by oil and gas industries was another important metric with a 7.2 importance level. The present research has presented an action plan consisting of 100 executive actions. Furthermore, the responsive stockholders and partners, as well as quantitative indexes for evaluation and monitoring actions through certain milestones up to the horizon of 2025 have been introduced. The measure to be implemented driving forces-based actions including preventive policies, reconsideration, and awareness of decision-makers; pressure-based actions focused on spatial land use planning and using natural resources; state-based actions including recovery, restoration, amendment, and empowerment of ecosystems, reconstructing the existing guidelines in addition to developing health and insurance for beneficiaries; and impact-based actions including spatial planning and beneficiaries’ failures, control and reduction strategies, as well as monitoring and assessments. All these measures were finally submitted to local and provincial decision-makers as a directive. It is also believed that the present research method could be inspired by other studies addressing the same aims in other coastal areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • DPSIR framework
  • Asaluyeh
  • Likert scale
  • Integrated coastal zone management
  • Environment issues
Abidi, R., Dolah, A., Ghanbari, F., Frozani, S., 2016. Evaluation of Pb Heavy Metal Concentration in Muscle and Liver Tissues of Common Pomadasys Kaakan Stones on the Shores of Bushehr Port. In proceeding of the 4th international conference on new horizons in agricultural sciences, natural resources and environment. Tehran, Iran, pp: 32-40 (In Persian).
Ahmadi, A., Naserzadeh, M., 2010. Identification and modeling of dusty days of Bushehr using data processing. In Proceedings of th regional conference on climate change, Tehra, Iran. Pp: 85-90 (In Persian).
Agah, H., Hashtroudi, M.S., Baeyens, W., 2012. Trace metals and major elements in sediments of the northern Persian Gulf. Journal of Persian Gulf 3, 45-58.
Bayati, F., Lak, R., Modabberi, S., Saeedi, M., Shakiba-Azad, A., 2014. Sedimentary and environmental geochemistry of metals in the surface sediments of the northwest of Persian Gulf (Boushehr province area). Journa of Tethys 2, 9-19.
Bradley, P., Yee, S. , 2015a. Using the DPSIR Framework to Develop a Conceptual Model, in  Technical Support Document, A.E. Division, Editor. US Environmental Protection Agency, Office of Research and Development, Narragansett.
Bradley, P., Yee, S. , 2015b. Using the DPSIR Framework to Develop a Conceptual Model: Technical Support Document. In: Division, A.E. (Ed.). US Environmental Protection Agency, Office of Research and Development, Narragansett.
Cronbach, L.J., 1951. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika 16, 297-334.
Davoodi, H., Gharibreza, M., Negarestan, H., Mortazavi, M.S., Lak, R., 2017. Ecological risk assessment of the Assaluyeh and Bassatin estuaries (northern Persian Gulf) using sediment quality indices. Estuarine, Coastal and Shelf Science 192, 17-28.
EEA, 1999. Environmental Indicators: Typology and Overview. European Environment Agency, Copenhagen.
George, D., Mallery, P., 2003. SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Allyn & Bacon, Boston.
Geravandi, S., Goudarzi, GH., Mahboubi, M., DoBaradaran, S., 2016. Effects of sulfur dioxide pollutants in increasing the incidence of acute myocardial infarction among the citizens of Bushehr. Fifth National Conference on Air and Noise Management. Iranian Clean Air Scientific Association. Tehran, Iran. Pp: 216-223 (In Persian).
Gisladottir, G., Stocking, M., 2005. Land degradation control and its global environmental benefits. Land Degradation and Development 16, 99-112.
Likert, R., 1932. Technique for the Measurement of Attitudes. Archives of Psychology 140, 1-55.
Mirki, Gh., Amini Ranjbar, Gh., Pourasghar, F., 2008. Quantitative and qualitative study of waste in fishing vessels in Bushehr region and presenting the optimal method of marine waste management. In procedding of 2nd  Specialized Conference on Environmental Engineering. University of Tehran. Iran. pp: 69-75 (In Persian).
Mirzaei, S., Morshedi, A., 2010. Study of air suspension and their relationship with people's health in the southern regions of Bushehr province. In proceeding of 14th National Conference on Environmental Health. Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd. Iran. pp: 45-50 (In Persian). 
Mohammadi, S.M., Salari, H., Mosaedi, P., Badori, A., Khalafi, M., 2014. Three dimensional model of pollution distribution in the Persian Gulf, Boushehr. In: Metrology (Ed.). Metrological and climate research center of Boushehr Province, Boushehr p. 20.
MPOB, 2017. Rapid Assessment Report in The program of projecting the territory of Bushehr Province, Maab Consultant Engineers Company: Boushehr. 258 p.
Nuttle, W.K., Fletcher, P.J. , 2013. Integrated Conceptual Ecosystem Model Development for the Southwest Florida Shelf Coastal Marine Ecosystem. NOAA Technical Memorandum, Miami, Florida.
Pashaei, R., Gholizadeh, M., Jodeiri, K., Hanifi, A., 2015. The effects of oil spills on ecosystem at the Persian Gulf. International Journal of Health and Life Sciences 5, 82-89.
PMO, 2008a. Coastal classification of costs of Iran based on tide facies. In: Gharibreza, M., Masoumi, H. (Eds.), Integrated Costal Zone Mangement of Iran. Consulting Engineers Company of Jihad Research of Water and Energy, Tehran.
PMO, 2008b. Integrated Coastal Zone Mangement of Iran. In: Gharibreza, M., Vafaei, F., Soltanpour, M. (Eds.). Consulting Engineers Company of Jihad Research of Water and Energy, Tehran.
PMO, 2018. Integrated Coastal Zone Management of Boushehr Province, Phase 1. In: Gharibreza, M. (Ed.), Conceptual models and methods. Ports and Maritime Organization, Tehran. 244 p.
PMO, 2021. Integrated Coastal Zone Mnagement of Boushehr Province In: Gharibreza, M., Vafaei, F. (Eds.), Synthesis report of Asaluyeh. Ports and Maritime Organization, Tehran. 369 p.
Russell, M., Rogers, J., Jordan, S., Dantin, D., Harvey, J., Nestlerode, J., Alvarez, F. , 2011. Prioritization of ecosystem services research: Tampa Bay demonstration project. Journal of Coastal Conservation 15, 647-658.
Saimi, M., Shahbaz-Moradi, S., Bamdad-Soufi, J., 2008. Designation and scaling of Likert scours using research approach. Journal of Management Knowledge 80, 41-60 (In Persian).
Sayedi, S.Z., Estahbanati, N., Ebrahimzadeh, A., 2015. Air pollutant gases concentration in the Assaluyeh, Kangan, and Genaveh ports. In procedding of the international conference on sustaiable development with a focus on agriculture, environment and tourism. Tabriz, Iran. pp: 105-110 (In Persian).
Sharifipour, R., Danehkar, A., 2008. Evaluation of index of coastal vulnerability of the Bushehr Province coasts for planning using AHP model. In proceeding of 8th Conference on Coasts, Ports and Coastal Structures, Port and Maritime Organization, Tehran, Iran. pp 20-26.
Skondras, N.A., Karavitis,  C.A., 2015. Evaluation  and  Comparison  of  DPSIR  Framework  and  the  Combined  SWOT -DPSIR Analysis (CSDA) approach: Towards Embracing Complexity. Global NEST Journal 17, 198-209.
نشریه محیط زیست طبیعی
دوره 74، شماره 3
آذر 1400
صفحه 588-603