نشریه محیط زیست طبیعی

ارزیابی توان اکولوژیک، بهینه‌سازی رشد شهری و توسعۀ صنعتی با استفاده از سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری چندمعیاری ? What if (مطالعۀ موردی: شهرستان گنبدکاووس، استان گلستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 استاد گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

4 استادیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

چکیده

مناطق شهری عمده، پیوسته تحت تأثیر رشد جمعیت و مهاجرت قرار دارند که ممکن است به ساخت‌وسازهای بدون برنامه و گسترش مهار‌نشدنی آنها منجر شود. در این میان، مناطق صنعتی از مهم‌ترین بخش‌های مؤثر بر تمرکز جمعیت و فعالیت‌های مختلف و در نتیجه تسریع روند رشد شهرهاست و تغییرات زیادی در سیمای سرزمین به وجود می‌آورد. بی‌توجهی به برنامه‌ریزی فضایی منطقه‌ای سبب می‌شود که مناطق صنعتی اغلب به‌شکل نامناسب در فضای منطقه‌ای پخش شوند و در کنش متقابل با شهرها ناپایداری بیشتری به محیط تحمیل کنند. در این تحقیق، از ابزار پشتیبان تصمیم‌گیری ? What if برای ارزیابی توان اکولوژیکی، بهینه‌سازی رشد و گسترش شهری و صنعتی در شهرستان گنبدکاووس در استان گلستان تا سال 1420 تحت سناریوهای مختلف استفاده شد. معیارهای به‌کاررفته در این پژوهش شامل نقشۀ کاربری اراضی، هفت نقشۀ ترکیبی حاصل از روش ارزیابی چندمعیاری (Multi Criteria Evaluation) و نقشۀ تراکم جمعیت، نقشه‌های زیرساخت و الگوی رشد و عوامل اکولوژیکی، اقتصادی- اجتماعی بودند. نتایج تحقیق نشان داد از کل مساحت شهرستان گنبدکاووس، 24107 هکتار می‌تواند به طبقه تناسب خوب در کاربری توسعۀ شهری و 5362/6هکتار به طبقه تناسب خوب برای کاربری توسعۀ صنعتی اختصاص یابد. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که منابع آب، کاربری و شکل زمین و مخاطرات طبیعی و انسانی از عوامل مؤثر در مکان‌یابی شهرها و صنایع‌اند. بیشترین تغییر کاربری اراضی در تبدیل اراضی کشاورزی به مناطق شهری و صنعتی رخ داده است. براساس نتایج، دهستان‌های فجر، آق‌آباد و باغلی‌ماراما در شهرستان گنبدکاووس، بیشترین توان را در توسعۀ شهری و صنعتی دارند. در این مناطق، توانمندی اکولوژیکی منطقه و همچنین زیرساخت‌های موجود، یعنی نزدیکی به جاده‌ها و مناطق مسکونی از عوامل مهم در توسعه‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecological potential evaluation, urban growth optimization, and industrial development using the What if? Multi-criteria decision support system (Case study: Gonbad Kavous Township, Golestan Province, Iran)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasani 1
  • Alireza Mikaeili Tabrizi 2
  • Abdolrassoul Salman Mahiny 3
  • Hassan Daliri 4

1 Ph.D candidate, College of the Environmental Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Goorgan, Iran

2 َAssociate Professor, College of the Environmental Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran

3 Professor, College of the Environmental Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Gorgan, , Iran

4 Assistant Professor, College of the Humanities, Golestan University, Golestan, Iran

چکیده [English]

Major urban areas are being largely affected by population growth and immigration which eventually lead to unplanned constructions and unrestrained urban expansion. In the meantime, industrial areas as one of the most important sectors with great impact on the concentration of population and activities, accelerate the growth of cities and create a plethora of changes in the landscape. Ignoring regional planning during the decision-making process usually leads industrial areas to expand inappropriately and impose instability on the environment, interacting with the parent cities. In this study, the What if? decision support tool was used to assess the ecological potential, optimizing urban growth and industrial development in Gonbad Kavus Township, Golestan Province, Iran, simulating the future under different scenarios by 2041. The mapped criteria include land-use, multi-criteria evaluation (MCE) layers, population density, infrastructures, growth patterns as well as ecological and socio-economic driving factors. The results showed that 24107 hectares can best be allocated to urban development and 5362.6 hectares can best be allocated to industrial development. Furthermore, the findings remarked water resources, land use, and morphology as well as natural and anthropogenic hazards are as key driving forces in site-selecting the cities and industries. Most of the land-use changes were seen in the transition from agricultural to built-up and industrial areas. Accordingly, Fajr, Aghabad, and Baghli Marma districts were best found capable in terms of urban and industrial development criteria and infrastructures as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecological potential evaluation
  • Optimization
  • Urban and industrial development
  • What if?
Adnan, N.A., Omar, N.S.C., & Ismail, H.F., 2014. Utilizing What-if? 2.0 GIS planning support system for future potential land use development area simulations. Paper presented at the 2014 IEEE 10th International Colloquium on Signal Processing and its Applications.
Asgari, A., Klosterman, R., Razani, A., 2007. Sustainable urban growth management using What if?. International Journal of Environmental Research 1(3), 218-230.
Country Planning and Budget Organization-Deputy for Economic Affairs and Planning Coordination. 2017. Analysis of the results of the General Census of Population and Housing 2016. Macroeconomic Affairs, Report No. 6-41, 60 p.
Dadashpoor, H., Azizi, P., Moghadasi, M., 2019. Analyzing spatial patterns, driving forces and predicting future growth scenarios for supporting sustainable urban growth: Evidence from Tabriz metropolitan area, Iran. Sustainable Cities and Society 101502.
Golestan Province Governorate. 2016b. Available from https://golestanp.ir/farmandariha.html. Accessed 2018.
Golestan Province Governorate. 201a. Golestan Province Planning Studies, Volume 9, Integration of Criteria in Assessing the Ecological Potential of Land Use in Golestan Province by Multivariate Computer Integration (MCE), 165 p.
Golestan Province Management and Planning Organization, Deputy of Statistics and Information. 2016. Labor force census plan. Available from https://amar.golestanmporg.ir/kar.html. Accessed 2018.
Hasani. M., Mikaeili Tabrizi. A.R., Mahiny. A.S., Daliri. H., 2021. Urban Growth Optimization Based on Industrial Clusters at the Landscape-scale (case study: Gorgan, Gonbad Kavus and Aq Qala Townships), PhD thesis. Faculty of Fisheries and Environmental Sciences. Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources. Iran, 173 p.
Jafarzadeh, K., Sabzeqbaei, G., Yousefi Khaneghah, Sh., Soltanian, S., 2018. Modeling changes in urban structure with a spatial planning approach to achieve sustainable urban development, case study: Ghaemshahr Township. Geographical Information (Sepehr) 27(107), 209-222. (In Persian)
Karam, A., Mohammadi, A., 2009. Assessment & Zonation of Land Suitability for Physical Development of Karaj City & Suburbs Based on Natural Factors & Analytic Hierarchy Process (AHP) Method. Journal of Physical Geography 1 (4), 59-74.
Kazem, A.H., Al Sheikh, A.A., Hossein Ali, F., 2015. Modeling urban growth using medium-scale satellite images based on Cellular Automated Method (Case Study: Tehran). Geographical Information (Sepehr) 24(94), 45-58. (In Persian)
Klosterman, R.E., 1999. The What If? Collaborative Planning Support System’, Environment and Planning, B: Planning and Design 26: 393-408.
Malczewski, J. 2003. GIS Based Land Use Suitability Analysis: A Critical Overview. Progress in Planning 62 (1), 3-65.
Mirkatouli, J., Hosseini, A., Rezaeinia, H., Neshat, A., 2012. Detection of land use and cover changes by using fuzzy sets approach (Case study: Gorgan city). Human Geography Research 79, 54-33. (In Persian)
Mohammadi, A., Ghaffari Gilande, A., Nouri, S., 2016. Determining suitable location zones for industrial clusters using multi-criteria decision models in GIS. Urban Studies 23, 86-69. (In Persian)
Nazmfar, H., Mohammadi, F., Zahedi Klaki, A. And Eshghi, A. 2016. Spatial analysis and leveling of Golestan cities based on employment indicators, Journal of Geography and Environmental Studies 5(17), 7-20. (In Persian)
Pettit, C.J., Klosterman, R.E., Nino-Ruiz, M., Widjaja, I., Tomko, M., Sinnott, R., Stimson, R., 2013. The Online What If? Planning Support System, in Planning Support Systems for Sustainable Urban Development, eds S Geertman & J Stillwell, Springer, Berlin, pp 349-362.
Pettit, C.J., Klosterman, RE., Delaney, P., Whitehead, A.L., Kujala, H., Bromage, A., Nino-Ruiz, M., 2015. The Online What If? Planning Support System: A Land Suitability Application in Western Australia, Applied Spatial Analysis and Policy 8(2), 93-112 -
Poorabadullah Koich, M., Hemmati, M., 2015. Assessing the location of the firm and examining its impact on the export decision of Iranian industrial firms. Journal of Applied Theories of Economics, Second Year 1, 121-142.
Ruiz, M.C., Romero, E., Perez, M., Fernandez, J., 2012. Development And Application of A Multi Criteria Spatial Decision Support System Planning Sustainable Industrial Area in Northern Spain. Automation In Construction 22, 320-333.
Sakieh, Y., Salmanmahiny, A., Mirkarimi, S.H., 2017. Tailoring a non-path-dependent model for environmental risk management and polycentric urban land-use planning. Environmental Monitoring and Assessment 189(2), 1-24.
Statistical Center of Iran. 2016. Selected results of general population and housing censuses. Available from https://www.amar.org.ir. Accessed 2018.
Sun, C., Sun, C., Yang, Z., Zhang, J., Deng, Y., 2016. Urban land development for industrial and commercial use: a case study of Beijing. Sustainability 8(12), 1323. 
Taghdisi, A., Hajjarian, A., 2014. Spatial distribution of industrial indicators in the provinces of the country using the coefficient coefficient model. Journal of Geographical Sciences 21, 13-33. (In Persian)
United Nations. 2012. World Urbanization Prospects, the 2011 Revision: Highlights. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, New York. http://esa.un.org/unpd/wup/pdf/WUP2011_Highlights.pdf.
Wang, S., Jiao, X., Wang, L., Gong, A., Sang, H., Salahou, M.K., Zhang, L., 2020. Integration of Boosted Regression Trees and Cellular Automata-Markov Model to Predict the Land Use Spatial Pattern in Hotan Oasis. Sustainability 12(4), 1396. 
Zamanian, R., Malekpour Asl, B., 2008.  Employment survey in the basic and non-basic sectors using the analytical method of basic economics for 10 years period with a case study of Isfahan province, Armanshahr 1, 35-28.
نشریه محیط زیست طبیعی
دوره 74، شماره 2
شهریور 1400
صفحه 372-385