نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• راضیه لک ¹
• جواد درویشی خاتونی ²

¹ پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

² کارشناس ارشد رسوب شناسی، مرکز زمین شناسی و اکتشافی آبادان، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

چکیده

بحران اخیر محیط زیستی و خشک شدن دریاچه ارومیه هم اکنون یکی از بزرگترین مخاطرات زمین شناختی کشور محسوب می گردد. در این پژوهش بررسی های دورسنجی در بازه زمانی 35 ساله، پردازش داده های اقلیمی 55 ساله و رابطه آن با تغییرات تراز آب دریاچه، پایش هیدروژئوشیمی دریاچه به مدت 6 سال، تهیه 23 مغزه رسوبی دست نخورده با بیشینه ژرفای 9 متر از رسوبات بستر دریاچه انجام گرفت. با توجه به نتایج بدست آمده از مغزه گیری، بخش اصلی دریاچه در حداقل 13000 سال گذشته، محیط دریاچه ای بوده و رسوبگذاری پیوسته دیده می شود. لذا تغییر اقلیم و بویژه افزایش تبخیر در سال‌های اخیر اگر چه خود عاملی در کاهش تراز آب دریاچه محسوب می گردد، اما علت اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه نیست. عوامل آنتروپوژنیک (انسانی) از عوامل مهم کاهش تراز آب دریاچه ارومیه می باشد که شامل احداث میانگذر شهید کلانتری، توسعه بی رویه کشاورزی و استفاده از آب های زیر زمینی و احداث سدها است. از سوی دیگر مراحل تکاملی شورابه دریاچه ارومیه به انتها رسیده است و مقدار منیزیم شورابه بیش از سدیم گردیده است در این شرایط با افزایش بسیار زیاد میزان تبخیر، دریاچه به پلایا یا کفه نمکی شده (ضخامت زیاد نمک در بستر دریاچه به 6 متر نیز می رسد) و در معرض نابودی است. ورود آب شیرین به صورت مقطعی و نه یکباره به داخل آن، بدون کمک به احیا آن سبب از بین رفتن منابع آب می شود. لذا محدود نمودن دریاچه، برداشت نمک و استفاده اقتصادی از نمک های آن و در نتیجه کاهش بخشی از نمک دریاچه قبل از آبگیری می تواند از راهکارهای مناسب جهت احیا دریاچه باشد. بخش شمالی دریاچه بدلیل عمق ذاتی برای احیا در فاز اول و بخش جنوبی آن برای برداشت نمک و املاح اقتصادی مناسب است.

کلیدواژه‌ها

• دریاچه ارومیه
• پالئوژئولیمنولوژی
• محیط های رسوبی
• ترکیب شورابه
• راهکار احیا

عنوان مقاله [English]

Depositional environments and brine composition of Urmia lake: implications on appropriate solution to restoration

نویسندگان [English]

• Razyeh Lak ¹
• Javad Darvishi khatooni ²

¹ Assistant professor, Research institute for earth sciences, Geological Survey of Iran

² Master sience, in sedimentology, Center of Geology and Mineral Exploration Abadan,geological survey of Iran.

چکیده [English]

Recent environmental crisis and drying lake Urmia, now is considered as one of the biggest geological hazards in Iran. In this research, remote sensing study for a period of 35 years, 55-year climatic data processing and their relationship with lake water fluctuations were implemented, hydrogeochemical monitored for 6 years and undisturbed sedimentary cores of western lake sediments were prepared by Auger coring method. 23 cores having a maximum depth of 9 meters and totally 140 m of the lake sub floor sediments were verified. According to the results of the coring, the main part of the lake atleast 13,000 years ago had been lake environment and are visible continuous lacustrine sedimentation. Anthropogenic (human)factors is important factors in decrease of Urmia lake water level that including the irregular development agriculture, the use of ground water and dams construction and construction of Shahid Kalantari causeway. Therefore, climate change and increase evaporation, especially in recent years, is considered a factor in reducing the water level, but it is not the main reason in drying of the Urmia lake. On the other hand, process brine evolution has expired in the Urmia lake and amount of brines magnesium has been more than sodium. In these conditions, with huge increase in evaporation rate, lake has become to playa or salt pan (high thickness of salt in the lake bed is more than 6 meter)and is in verge of annihilation. Entry fresh water as sectional and not once into it, with out help to save it, is cause of destruction sources of water. Thus limiting the lake, extracting of economical salt from its brine and salts reduction part of the salt lake, before dewatering is the most appropriate lake reclamation solution. The northern part of the lake due to the inherent depth, appropriate for restoration in first phase and southern part appropriate for extraction salt and economic minerals.

کلیدواژه‌ها [English]

• Urmia Lake
• Paleogeolimnology
• Depositional environments
• Brine composition
• restoration solutions