نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه باطنی ¹
• سیما فاخران اصفهانی ²
• علیرضا سفیانیان ²
• نوراله میرغفاری ²

¹ دانشجوی دکتری

² هیات علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

تغییر ساختار و الگوی مکانی کاربری اراضی از جمله وسعت، توزیع، شدت و فراوانی دخالت‌های بشری در حوزه آبخیز، عامل مهمی در درک فرآیندهای هیدرولوژیکی حوزه آبخیز در ارتباط با استفاده از سرزمین و کیفیت آب است. از آنجایی که تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز زاینده‌رود مشکلات محیط‌زیستی متعددی را برای رودخانه به‌عنوان منبع پذیرنده آلاینده‌ها به وجود آورده است؛ لذا دانستن چگونگی اثر الگوی مکانی و نحوه چیدمان کاربری‌های مختلف اراضی بر کیفیت آب به‌منظور تعیین بهترین فعالیت‌های مدیریتی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا اثر الگوی مکانی و تغییرات کاربری اراضی کشاورزی، شهری، شهرک‌ها و مناطق صنعتی، در مقیاس سیمای سرزمین بر کیفیت آب رودخانه زاینده‌رود(یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های فلات مرکزی ایران)، مورد بررسی قرارگرفت. سنجه‌های سیمای سرزمین در این مطالعه شامل، تعداد لکه، حاشیه کل، تراکم حاشیه، درصد کاربری اراضی و بزرگ‌ترین لکه و پارامترهای کیفیت آب شامل، COD,EC HCO3,NO3,Cl,K,Ca,COD,Na,DO, P,pH TDS, و BOD5) بود. این مطالعه در بازه 11ساله (1375 تا 1386)، در10 ایستگاه انجام شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که کیفیت آب رودخانه زاینده‌رود به‌طور قابل توجهی از مساحت و الگوی مکانی مناطق شهری متأثر شده است. افزایش حاشیه کل مناطق صنعتی اثر منفی بر کیفیت آب بالأخص TDS و CODداشته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که میزان حاشیه کاربری‌ها حتی بیشتر از مساحت آن‌ها بر کیفیت آب تأثیر می‌گذارد؛ لذا این تحقیق می‌تواند اید‌ه‌های مناسب و مفیدی برای برنامه‌ریزان و همچنین بینشی جدید برای مدیران در پی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت آب
• کاربری اراضی
• متریک های سیمای سرزمین
• مناطق شهری و صنعتی
• رودخانه زاینده رود

عنوان مقاله [English]

Landscape Pattern Changes and Water Quality Relationship in Zayandehroud River Basin

نویسندگان [English]

• fatemh Bateni ¹
• sima fakheran ²
• Alireza Soffianian ²
• Nourollah Mirghaffari ²

چکیده [English]

Landscape characteristics and land use patterns of watershed demonstrate extension, distribution, density and abundance of human interference. These factors can affect water quality of adjacent aquatic systems within a watershed. Land use changes have caused various environmental problems for Zayandehroud River,turned it as a sink of pollutant. Therefore this is investigated that how would Landscape characteristics and land use patterns change water quality and affect ecosystem management. The main goal of this study was to examine how landscape patterns (including Number of Patches, Edge Density, Percentage of landscape, Total Edge and Largest Patch Index) influence water quality. Indexes (including EC, HCO3, NO3, Cl, K, Ca, COD, Na, DO, P, pH, BOD5 and TDS) were measured in 10 stations along the Zayandehroud river.This is one of the most important rivers of the central plateau of Iran.In this study, Four classes of land use including Cropland, Orchard, Residential and industrial area were identified in a period of eleven years (1997–2008). The results indicated that water quality was significantly correlated with both proportions and configuration of Residential areas. Total edge of Industrial area had negative effects on water quality, especially on TDS and COD. Results of this study can be used not only for resource managers in order to restore the aquatic ecosystems but also for policy makers in evaluating alternate land management decisions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Water quality
• Land Use
• Landscape metrics
• Urban and Industrial Area
• Zayandehroud River