نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیده شعله حسینی ¹
• حمید رضا غفارزاده ²
• زهرا عابدی ³
• نیما شیری ⁴

¹ کارشناس ارشد محیط‌زیست، دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات

² عضو هیئت علمی دانشکده محیط‌زیست و انرژی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

³ عضو هیئت علمی دانشکدة محیط‌زیست و انرژی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

⁴ پردیس علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

هدف از این مطالعه، بررسی پدیدة تغییر اقلیم در حوضة آبریز گرگان‏رود‌ـ ‌قره‏سو و تأثیرات این پدیده بر تغییر کاربری اراضی آن و بیان رهنمود مؤثر در مدیریت و حفظ کاربری اراضی طبیعی منطقه است. تجزیه و تحلیل داده‏های بارش، دمای متوسط و رطوبت نسبی 9 ایستگاه سینوپتیک این حوضه، با پایۀ زمان مشترک سی‌ساله، برای بررسی همگنی داده‏ها، تعیین روند تغییرات و SPI صورت گرفت. علاوه بر این، برای رقومی‌سازی نقشه‏ها، تهیة نقشه‏های خروجی و مقایسة تغییرات درصد کاربری اراضی از نرم‌افزارهایILWIS 3.3 و Arc GIS 9.3 استفاده شد. یافته‏ها نشان داد که با گذشت سال‌های آماری مطالعه‌شده (30 سال)، مقدار بارندگی به جز نواحی مرکزی این حوضه، به‌طور سالیانه افزایش داشته و در بیشتر ایستگاه‏های این حوضه وضعیت رطوبتی بهبود یافته و فراوانی سال‏های پر‌باران و مرطوب از دو دهة پیش تا حد زیادی بیشتر شده است. بر‌اساس نوسانات فصلی دما تغییرات صعودی دما در نیمة شرقی حوضه در حال افزایش و در بخش‏های مرکزی و غربی در حال کاهش بوده است. همچنین تغییرات صعودی رطوبت در بخش شرقی و همچنین بخش غربی حوضه در حال افزایش بوده، ولی به‌طور پراکنده روند‏های نزولی رطوبت هوا در قسمت‏های مختلف این حوضه دیده شده است. یافته‏های حاصل از نقشه‏ها نشان داد که تغییرات در این دامنۀ زمانی به سمت کاهش اراضی مرتعی و جنگلی، و همچنین افزایش اراضی زراعی‌ـ باغی و زمین‏های بایر در سطح حوضه پیش رفته است. وقوع خشکسالی در برخی قسمت‏های این حوضه به شکلی سالانه یا فصلی است که نشان‏دهندة اثر تغییرات اقلیمی بر تغییر کاربری اراضی است.

کلیدواژه‌ها

• تغییر اقلیم
• حوضة آبریز گرگان‏رود
• کاربری اراضی
• SPI

عنوان مقاله [English]

Assessment of Climate Change and its Impacts on the Natural Land use of Gorgan River Basin

نویسندگان [English]

• Seyede Shole Hosseini ¹
• Hamid Reza Ghaffarzadeh ²
• Zahra Abedi ³
• Nima Shiry ⁴

¹ M.Sc Graduated of environmental sciences, Azad University, Researches and sciences unit, Tehran, Iran

² Associate of Professor, Faculty of Environmental sciences and energy, Azad University, Researches and sciences unit, Tehran, Iran

³ Associate of Professor, Faculty of Environmental sciences and energy, Azad University, Researches and sciences unit, Tehran, Iran

⁴ Department of Natural sciences, University of Tehran, Karaj, Iran

چکیده [English]

The objective of this study is to investigate of climate change in Gorgan river-Gharesoo basin and these impacts of this phenomenon on regional land use change, as well as provide guidance on the effective management and conservation of natural land area. Analysis of climate data including rainfall, average temperature and relative humidity of nine synoptic stations in this area from East to West, with a subscriber base of 30 years (1981 to 2011), to examine the homogeneity of data and determine trends of changes in the time series of meteorological variables and calculation of the standardized precipitation index (SPI) based on rainfall recorded this time. In addition, to digitize maps of land use obtained from the cartography of the country (at two time) and convert into vector maps by ILWIS 3.3 software, although, in order to analyze the land use maps, prepare the output maps and finally compare of user specified percentage changes utilized by Arc GIS 9.3 was used. Results indicated, during the study (30 years) the annual rainfall than central areas of the basin, has increased and rainfall could increase the occurrence of floods probe and be effective in this area. Based on seasonal temperature fluctuations, temperature changes in the eastern half of the rising and in the central and western parts declined. Also, changes of humidity in the eastern and the western parts of the basin were rising but the downward trends humidity scattered in different parts of this area. The annual average temperature and relative humidity of these regions have increased. Moreover, Findings from SPI indicated that almost in all stations of this basin, humidity has also improved and frequency of rainy and wet years of last two decades significantly has increased. In other words, changes in normal conditions of meteorological variables were climate changes actually and this phenomenon has occurred in Gorgan river-Gharesoo basin. Results from output maps showed that changes during this period (10 years) have been reduced ranges and forests and have been increased agricultural and arid lands in this basin. Since the greatest changes in land use during this time period, converting more lands to agricultural land has been, thus, the population growth has been one of the most effective agents. Meanwhile, converting some lands to arid lands indicate that the effects of climate change on the land use change.

کلیدواژه‌ها [English]

• climate change
• Gorgan River Basin
• Land Use
• SPI