نویسندگان

• علیرضا خداشناس ¹
• علیرضا کوچکی ²
• پرویز رضوانی مقدم ²
• امیر لکزیان ³

¹ مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، ایران

² گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

³ گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

تنوع زیستی موجودات خاک‌زی منشا خدمات قابل توجهی در حفظ و گسترش تنوع زیستی بالای خاک و سلامت محیط است. به‌منظور بررسی ساختار تنوع زیستی موجودات خاک‌زی در اکوسیستم‌های طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک، مطالعه‌ای در شهرستان‌های مشهد، گناباد و شیروان به اجرا در‌آمد. در هر یک از اکوسیستم‌های مورد مطالعه،10 واحد انتخاب گردید و در مجموع 50 مورد نمونه‌برداری با طول، عرض و عمق 30 سانتی‌متر از خاک انجام شد. بافت، pH، درصد مواد آلی و همچنین تنوع و فراوانی بی‌مهرگان خاک‌زی، نماتدها، باکتری‌ها، پروتوزوآها و قارچ‌های مایکوریزا در نمونه‌های خاک ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که با افزایش میانگین درجه حرارت سالیانه و کاهش میانگین بارندگی سالیانه بافت خاک سبک‌تر، pH خاک افزایش و مقدار مواد آلی خاک از 38/0 به 05/0 درصد کاهش ‌یافت. بی‌مهرگان خاک‌زی‌ با فراوانی و تنوع پائین فقط در اکوسیستم طبیعی شیروان مشاهده شدند. فراوانی نماتدها و باکتری‌ها تحت تاثیر شرایط اقلیمی نبوده و در سه اکوسیستم طبیعی مشابه بود. اما تنوع باکتری‌ها، فراوانی پروتوزوآها و فراوانی اسپور قارچ‌های مایکوریزا با افزایش درجه حرارت سالیانه و کاهش میانگین بارندگی سالیانه کاهش یافت. میانگین غنای گونه‌ای در اکوسیستم‌های طبیعی شیروان، مشهد و گناباد برای باکتری‌ها به‌ترتیب 3/5، 8/5 و 8/3 و برای قارچ‌های مایکوریزا به‌ترتیب 5، 5 و 4 بود. بر اساس نتایج این پژوهش، شرایط اقلیمی و خاکی در مناطق خشک باعث کاهش تنوع زیستی در این مناطق گردیده است. بر همین مبنا خدمات ناشی از تنوع زیستی در مناطق خشک نیز کم‌تر خواهد بود، با این وجود حفظ همین سطح از تنوع زیستی موجودات خاک‌زی و خدمات آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.

کلیدواژه‌ها

• اکوسیستم‌های طبیعی
• تنوع زیستی
• خاک
• غنای گونه‌ای

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Structural Biodiversity in Natural Systems of Arid and Semiarid Regions: 1- Soil Characteristic and Biodiversity

نویسندگان [English]

• alireza khodashenas ¹
• Alireza Kouchaki ²
• Parviz Rezvani moghaddam ²
• Amir Lakzian ³

چکیده [English]

Soil biodiversity is the origin of considerable goods for maintenance and extension of above ground biodiversity and environmental soundness. This study was carried out in Shirvan, Mashhad and Gonabad, three regions of Razavi and Northern Khorasan provinces, to determine soil characteristics and biodiversity in natural systems of arid and semi-arid regions. In each studied system, 10 locations were selected for sampling and 50 soil samples were taken from each system with 0.3m length, 0.3m width and 0.3m depth.Texture, pH, organic matter, diversity and abundance of soil invertebrates, nematodes, bacteria, protozoa and mycorrhiza were measured in soil samples. Results showed with increasing of mean annual temperature and decreasing the mean annual precipitation, soil texture became coarser, pH increased and organic matter decreased from 0.38 to 0.05 percent. Soil invertebrates were found only in natural system of Shirvan, with low diversity and abundance. Abundance of soil nematodes and bacteria was similar in three regions. But diversity of soil bacteria, abundance of protozoa and diversity of mycorrhizal fungi reduced with increasing of mean annual precipitation and decreasing of mean annual temperature. Mean species richness of soil bacteria in natural systems of Shirvan, Mashhad and Gonabad was 5.3, 5.8 and 3.5, respectively. Species richness of mycorrhizal fungi in these systems was 5, 5 and 4 respectively. Based on results, climate and edaphic conditions were caused to restriction of biodiversity in arid regions. But conservation of this level of soil biodiversity and its goods has the special importance.

کلیدواژه‌ها [English]

• Biodiversity
• Natural systems
• soil
• Species richness