نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا خورشیدی دوقزلو ¹
• علیرضا صالحی ²
• سهراب الوانی نژاد ¹
• محسن فرزین ¹

¹ گروه علوم و مهندسی جنگل ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه یاسوج، یاسوج

² گروه علوم و مهندسی جنگل ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه یاسوج

چکیده

جنگل‌های بلوط زاگرس به دلیل وابستگی معیشتی ساکنان به کشاورزی زیراشکوب، اهمیت ویژه‌ای دارند، اما این فعالیت یکی از علل اصلی تخریب جنگل‌ها محسوب می‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی روند تغییرات کاربری اراضی کشاورزی در زیراشکوب جنگل و بررسی تغییرات تراکم تاج‌پوشش و تعداد پایه‌ها( و یا جست گروه‌های) درختی در این اراضی در منطقه حفاظت‌شده دنای غربی و منطقه آزاد مجاور آن در دوره‌ زمانی 1967(1346 ه ش) تا 2023(1402 ه ش) بود. برای این منظور از روش تفسیر چشمی و مقایسه همزمان تغییرات ایجاد شده در محل قطعات نمونه دایره‌ای (1000 مترمربع) در یک شبکه آماربرداری 500×500 متری بر روی عکس‌های هوایی ارتو شده سال 1967 و تصاویرGoogle Earth (2009 و 2023) به صورت دو به دو بر روی دو صفحه نمایشگر مجاور هم در محیط نرم افزاری Arc GIS و Google Earth استفاده شد. در هر قطعه نمونه، تغییرات کاربری اراضی کشاورزی در زیر اشکوب جنگل در هفت طبقه و مشخصات پوشش جنگلی شامل درصد تراکم تاج پوشش و تعداد پایه‌های درختی و یا جست گروه‌ها با مقایسه مکانی دو به دو آنها در دو صفحه نمایشگر مجاور هم تفسیر و ثبت شدند. برای تحلیل و مقایسه داده‌ها از ماتریس انتقال کاربری اراضی و آزمون‌های غیر پارامتریک فریدمن(Friedman)، من-ویتنی(Mann-Whitney U) و ویلکاکسون (Wilcoxon Signed-Rank) استفاده شد. نتایج نشان داد که در دوره‌ زمانی مذکور، تغییر کاربری اراضی کشاورزی در منطقه حفاظت‌شده نسبت به منطقه آزاد ثبات بیشتری دارد، اما کاهش درصد تراکم تاج پوشش و تعداد پایه‌های درختی در این دوره‌ زمانی نشان می‌دهد که تخریب پوشش جنگلی در اراضی کشاورزی زیراشکوب در منطقه حفاظت‌شده شدیدتر بوده است. در این دوره زمانی، میانگین تعداد پایه‌های درختی از 33/4 در سال 1967 به 65/3 در سال 2023 و میانه تراکم تاج پوشش در منطقه حفاظت‌شده از 20 درصد به 5 درصد کاهش داشته است. این یافته‌ها نشان‌دهنده تناقض با انتظارات حفاظتی است و لزوم مدیریت کارآمدتر برای کاهش تخریب جنگل‌ها را برجسته می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• تخریب پوشش جنگلی
• تغییر پوشش/کاربری اراضی
• ماتریس انتقال کاربری
• منطقه حفاظت شده دنا

عنوان مقاله [English]

Study on changes in understory agricultural use, canopy density, and number of tree stands in Dena forests

نویسندگان [English]

• Zahra Khorshidi Doghozloo ¹
• Alireza Salehi ²
• Sohrab Alvaninejad ¹
• Mohsen Farzin ¹

¹ Department of Forest science and engineering, Faculty of Agriculture and Natural resources, Yasouj University, I. R. Iran

² Department of Forest science and engineering , Faculty of Agriculture and Natural resources, Yasouj University, I. R. Iran

چکیده [English]

The Zagros oak forests are of particular importance due to the livelihood dependence of the inhabitants on understory agriculture, but this activity is considered one of the main causes of forest destruction. The aim of the present study was to investigate the trend of changes in agricultural land use in understory forests and to investigate changes in canopy density and the number of stands (or groups of trees) in these lands in the Western Dana Protected Area and its adjacent open area during the period1967 to 2023. For this purpose, the visual interpretation method and simultaneous comparison of changes in the location of circular sample plots (1000 square meters) in a 500*500 meter survey grid on orthorectified aerial photographs of 1967 and Google Earth images (2009 and 2023) were used, in pairs on two adjacent screens in the Arc GIS and Google Earth software environments. In each sample plot, changes in agricultural land use in the forest understory in seven levels and forest cover characteristics including canopy density percentage and number of tree stands or group of trees were interpreted and recorded by pairwise spatial comparison of them on two adjacent screens. Land use transition matrix and non-parametric tests of Friedman, Mann-Whitney U and Wilcoxon Signed-Rank were used to analyze and compare the data. The results showed that during the mentioned period, agricultural land use changes in the protected area was more stable than in the open area, but the decrease in canopy density percentage and number of tree stands during this period indicates that forest cover destruction in understory agricultural lands in the protected area was more severe. During this period, the average number of tree stands decreased from 4.33 in 1967 to 3.65 in 2023 and the median canopy density in the protected area decreased from 20% to 5%. These findings indicate a contradiction with conservation expectations and highlight the need for more efficient management to reduce forest degradation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Deforestation
• land use/cover change
• land use transition matrix
• Dena Protected Area