نشریه محیط زیست طبیعی

عوامل مؤثر بر ادراک جوامع روستایی در مورد از بین رفتن تنوع زیستی در منطقة حفاظت‌شدة سرخ‌آباد، استان زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه زنجان ، زنجان، ایران.

2 گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.22059/jne.2023.350353.2486

چکیده

علی‌رغم اینکه تنوع ‌زیستی خدمات مختلفی را برای جوامع انسانی فراهم نموده و نیازهای انسان‌ها را برآورده کرده ‌است، اقدامات انسانی، باعث کاهش تنوع ‌زیستی و خدمات اکوسیستم شده است. تعیین مناطق حفاظت‌شده یک راهبردی برای مدیریت بحران‌‌های محیط‌زیستی و جلوگیری از نابودی تنوع ‌زیستی است ، ولی این مناطق نیز مورد تهدید هستند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل عوامل مؤثر بر ادراک جوامع روستایی در مورد از بین رفتن تنوع‌ زیستی منطقة حفاظت‌شده سرخ‌آباد، استان زنجان با استفاده از روش‌شناسی کمی (توصیفی-همبستگی) صورت گرفت. جامعة آماری پژوهش، خانوارهای روستایی وابسته به منطقة حفاظت‌شده (5095=N)، که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه‌ای برابر با 250 نفر محاسبه و از طریق روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه ساختار‌یافته‌ای که روایی محتوایی و ظاهری آن از طریق پانلی از استادان و کارشناسان صاحب‌نظر در این زمینه مورد تأیید واقع شد و پایایی آن از طریق محاسبة آلفای کرونباخ تأیید شده بود، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد متغیرهای مشارکت جامعة محلی، شرایط مداخله‌گری، محرک‌های انسانی مربوط به جوامع محلی، شرایط زمینه‌ای (ضعف معیشتی جامعة محلی)، شرایط زمینه‌ای (انگیزه کم و شناخت ضعیف جامعة محلی برای حفاظت و مدیریت تنوع زیستی)، نگرش در خصوص حفاظت از تنوع ‌زیستی، دانش درخصوص وضعیت تخریب تنوع ‌زیستی، دانش درخصوص چالش‌های تنوع ‌زیستی و دانش در خصوص خدمات اکوسیستمی بر ادراک از بین رفتن تنوع ‌زیستی اثرگذار هستند و 68 درصد از واریانس متغیر ادراک از بین رفتن تنوع‌ زیستی را تبیین کردند. بنابراین، ضروری است تصمیم‌گیرندگان و سیاستگذاران این حوزه، عوامل مرتبط و مؤثر در کاهش از بین رفتن تنوع‌ زیستی را به‌منظور حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها و گونه‌های مناطق حفاظت‌شده مورد توجه قرار دهند و اقدامات مناسب جهت حفاظت و مدیریت پایدار تنوع ‌زیستی اتخاذ کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors affecting rural communities’ perceived biodiversity loss in the Sorkhabad protected area of the Zanjan Province

نویسندگان [English]

  • Parvaneh Safarialamouti 1
  • Esmail Karamidehkordi 2

1 Department of Agricultural Extension,Communication and Rural Development, Faculty of Agriculture, the University of Zanjan, Zanjan, Iran.

2 Department of Agricultural Extension and Education, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University (TMU), Tehran, Iran.

چکیده [English]

Biodiversity provides various ecosystem services to human societies and addresses human needs, but human interventions have caused biodiversity loss and reduced ecosystem services. The designation of protected areas is a strategy to manage environmental crises and biodiversity loss, but these areas are under threat. This research analyzes the factors affecting biodiversity loss in protected areas using a quantitative methodology (descriptive-correlational). Data were collected through structured interviews, using a questionnaire, with 250 out of 5095 rural households of the local communities of the Sorkhabad Protected Area of the Zanjan Province. The sample size was calculated using the Cochran sampling formula and was randomly selected through the multi-stage sampling technique. The questionnaire was developed by the research team and its questions’ content and face validities were assessed and verified by an expert panel in this field. The reliability of the research instrument was also confirmed by conducting a pilot study and applying Cronbach’s alpha test. The results showed that the biodiversity loss is determined by the variables of local community participation, interventions by external organizations, human drivers related to local communities, the livelihood, motivation, and knowledge of local communities, attitudes towards biodiversity conservation, knowledge about biodiversity degradation, knowledge about biodiversity challenges, and knowledge about ecosystem services, which explained 68 percent of biodiversity loss variance. Therefore, it is necessary for decision-makers and policy-makers to pay attention to relevant and effective factors in reducing the loss of biodiversity in order to conserve and restore ecosystems and species in protected areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biodiversity
  • Ecosystem
  • Local community
  • Sorkhabad protected area
Bermejo, L.A., Lobillo, J.R., Molina, C., 2020. People and Nature Conservation: Participatory Praxis in the Planning and Management of Natural Protected Areas. In C. Baldauf (Ed.), Participatory Biodiversity Conservation: Concepts, Experiences, and Perspectives (pp. 129-149). Cham: Springer International Publishing.
Black, R., Gull Laird, S., Perez-Mujicac, L., 2017. Using residents’ attitudes, knowledge and behaviours to improve biodiversity conservation in an Australian rural–urban landscape. Rural Society 26(3), 197-209.
Boiral, O., Heras-Saizarbitoria, I., Brotherton, M.-C., 2019. Improving corporate biodiversity management through employee involvement. Business Strategy and the Environment 28(5), 698-688.
Borg, R., Toikka, A., Primmer, E., 2015. Social capital and governance: a social network analysis of forest biodiversity collaboration in Central Finland. Forest Policy and Economics 50(1), 90-97.
Charnley, S., Fischer, A.P., Jones, E.T., 2007. Integrating traditional and local ecological knowledge into forest biodiversity conservation in the Pacific Northwest. Forest Ecology and Management 246(1), 14-28.
Gunnarsson, B., Knez, I., Hedblom, M., Sang, Å.O., 2017. Effects of biodiversity and environment-related attitude on perception of urban green space. Urban Ecosystems 20(1), 37-49.
Gutierrez, M., Bekessy, S. A., Gordon, A., 2021. Biodiversity and ecosystem services in strategic environmental assessment: An evaluation of six Australian cases. Environmental Impact Assessment Review 87, 106552.
Halkos, G., Matsiori, S., 2017. Environmental attitude, motivations and values for marine biodiversity protection. Journal of Behavioral and Experimental Economics 69(1), 61-70.
Halkos, G. E., Jones, N., 2012. Modeling the effect of social factors on improving biodiversity protection. Ecological Economics 78(1), 90-99.
Hermoso, V., Carvalho, S.B., Giakoumi, S., Goldsborough, D., Katsanevakis, S., Leontiou, S., Yates, K.L., 2022. The EU Biodiversity Strategy for 2030: Opportunities and challenges on the path towards biodiversity recovery. Environmental Science & Policy 127, 263-271.
Hesselink, F., Goldstein, W., van Kempen, P., Garnett, T., Dela, J., 2007. Communication, Education and Public Awareness (CEPA), a toolkit for the Convention on Biological Convention. Montreal IUCN.
Khoshbakht, K. 2015. Research project of Sorkhabad Zanjan protected area. Retrieved from Department of Environment. (In Persian)
Méndez-López, M.E., García-Frapolli, E., Pritchard, D.J., Sánchez González, M.C., Ruiz-Mallén, I., Porter-Bolland, L., Reyes-Garcia, V., 2014. Local participation in biodiversity conservation initiatives: A comparative analysis of different models in South East Mexico. Journal of Environmental Management 145, 321-329.
Nzau, J. M., Gosling, E., Rieckmann, M., Shauri, H., Habel, J. C., 2020. The illusion of participatory forest management success in nature conservation. Biodiversity and Conservation, 29(6), 1923-1936.
Plieninger, T., & Huntsinger, L., 2018. Complex Rangeland Systems: Integrated Social-Ecological Approaches to Silvopastoralism. Rangeland Ecology & Management 71(5), 519-525.
Ramachandra, T.V., Setturu, B., Vinay, S., Tara, N.M., Subashchandran, M.D., Joshi, N.V., 2018. Conservation and Sustainable Management of Local Hotspots of Biodiversity. In N. L. Sarda, P. S. Acharya, & S. Sen (Eds.), Geospatial Infrastructure, Applications and Technologies: India Case Studies (pp. 365-383). Singapore: Springer Singapore.
Renner, I., Emerton, L., Kosmus, M., 2018. Integrating Ecosystem Services into Development Planning A stepwise approach for practitioners (A. v. Bertrab & L. Emerton Eds.). Bonn and Eschborn, Germany: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
Schirpke, U., Scolozzi, R., Da Re, R., Masiero, M., Pellegrino, D., Marino, D., 2018. Recreational ecosystem services in protected areas: A survey of visitors to Natura 2000 sites in Italy. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 21, 39-50.
Sterling, E.J., Betley, E., Sigouin, A., Gomez, A., Toomey, A., Cullman, G., Porzecanski, A.L., 2017. Assessing the evidence for stakeholder engagement in biodiversity conservation. Biological Conservation 171-159,209
 Safarialamouti, P., Karamidehkordi, E., Aazami, J., 2022. Analyzing Biodiversity Management Challenges in the Sorkhabad Protected Area of the Zanjan Province, using a Grounded Theory study. Natural Environmental Hazards 33(11), 59-76. (In Persian)
Uchiyama, Y., Kohsaka, R., 2019. Application of the City Biodiversity Index to populated cities in Japan: Influence of the social and ecological characteristics on indicator-based management. Ecological Indicators 106, 105420.
Young, J. C., Jordan, A., R. Searle, K., Butler, A., S. Chapman, D., Simmons, P., Watt, A. D., 2013. Does stakeholder involvement really benefit biodiversity conservation? Biological Conservation 158(1), 359-370.
نشریه محیط زیست طبیعی
دوره 76، ویژه نامه مناطق تحت حفاظت
بهمن 1402
صفحه 67-78