نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا تمرتاش ¹
• محمدرضا طاطیان ¹
• مائده یوسفیان ²

¹ عضو هیأت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

² دانش آموخته دکتری علوم مرتع، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

آتش به عنوان یک عامل بوم شناختی، دارای اثرات منفی یا مثبت بر اجزای تشکیل دهنده بوم-سازگان‌‌ها می‌باشد. در این تحقیق، اثر آتش بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع قشلاقی بهشهر مورد ارزیابی قرار گرفت. به‌طوری‌ که یک محدوده‌ی معرف آتش سوزی در اراضی مرتعی و یک محدوده در اراضی مرتعی تبدیل شده به زراعت، جهت نمونه‌برداری انتخاب و در کنار هر یک از آن‌ها، یک منطقه همگن به‌ عنوان شاهد (بدون حریق) تعیین شد. نمونه‌برداری از خاک به روش سیستماتیک- تصادفی با استفاده از سه ترانسکت 100 متری که بر روی هر یک از آن‌ها 10 محل نمونه‌برداری (جمعاً 30 نمونه) به صورت تصادفی تعیین گردید، انجام شد و نمونه‌های خاک از عمق صفر تا 15سانتی‌متری برداشت گردید. خصوصیات فیزیکوشیمیایی نمونه‌های خاک شامل چگالی ظاهری، رطوبت، بافت، پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، اسیدیته و قابلیت هدایت الکتریکی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. در نهایت داده‌های به‌دست آمده از طریق آزمون t و با استفاده از نرم‌افزار SPSS v.19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان داد که آتش‌سوزی در مراتع مورد مطالعه اثر معنی‌داری بر کاهش رطوبت (P≤ 0.01) و کربن‌ آلی خاک (P≤ 0.05) داشته ولی میزان فسفر (P≤ 0.01)، پتاسیم، قابلیت هدایت الکتریکی و اسیدیته خاک را به‌طور معنی‌داری (P≤ 0.05) افزایش داده است. در صورتی که در مراتع تبدیل شده به زراعت اختلاف معنی‌دار تنها در افزایش پتاسیم (P≤ 0.05) و کاهش رطوبت (P≤ 0.01) مشاهده گردید. به‌طور کلی نتایج نشان داد که خصوصیات شیمیایی خاک در بوم‌سازگان‌های طبیعی نسبت به مناطق دست‌خورده توسط انسان، واکنش مشخص و محسوس‌تری نسبت به آتش از خود نشان داده است. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده، لزوم اجرای برنامه‌های مدیریتی نظیر کنترل شدت و مدت آتش جهت هدایت اثرات بعدی آتش ضروری به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

• مراتع جلگه‌ای
• بوم‌سازگان
• خاک
• آتش
• بهشهر

عنوان مقاله [English]

Investigation of the Fire Effect on Some Edaphic Factors in Plain Ecosystem (Case Study: Winter Rangelands of Behshahr)

نویسنده [English]

• Reza TAMARTASH ¹

¹ sari agricultural sciences and natural resources

چکیده [English]

The fire as one of the ecological factor has positive or negative effects on ecosystems components. Therefore, this study was evaluated the effect of fire on some soil physico-chemical properties in winter rangelands of Behshahr. So that two burned sites were selected in rangelands and changed rangelands to wheat and barley with two control areas (unburned) in each of them. The soil sampling was done by three transects (100m) with ten sample points in random-systematic method (total 30 samples in each area). Soil samples were taken in 0-15cm depth. The soil physico-chemical properties such as bulk density, moisture, texture, potassium, phosphorus, nitrogen, calcium carbonate, organic carbon, acidity and electrical conductivity were measured in lab. Finally, the data was analyzed by paired t-Test in SPSS19 Software. The results showed that the fire in rangelands had significant effect on moisture (P≤ 0.01) and organic carbon (P≤ 0.05) reduction but P (P≤ 0.01), K, EC and pH (P≤ 0.05) have been increased. While K had significant increase (P≤ 0.05) and moisture had reduction (P≤ 0.01) in changed rangelands. Generally the results showed that soil chemical characteristics in natural ecosystems had clear and more specific reaction against the fire in comparison to changed rangelands. Also according to the results, it is necessary to manage intensity and time of fire to control the fire next effects.

کلیدواژه‌ها [English]

• Plain Rangelands
• ecosystem
• soil
• Fire
• Behshahr