نشریه محیط زیست طبیعی

بررسی تأثیر حاشیه بر غنا و فراوانی جامعۀ پرندگان در اثر طبیعی ملی خشکه‏داران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 گروه محیط زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 گروه محیط زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ایجاد حاشیه در زیستگاه‏های طبیعی ناشی از تکه‏تکه شدگی، یک تهدید جدی برای جمعیت‏های حیات‏وحش، به‌ویژه پرندگان، است. حاشیه سبب ایجاد شرایط متفاوتی نسبت به درون زیستگاه‏ها شده است و به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم در تعداد گونه‏ها، فراوانی جمعیت آن‌ها و ترکیب گونه‏ها تأثیر می‏گذارد. بنابراین، مدیریت این دسته از مناطق نیازمند اقداماتی متفاوت خواهد بود. این مطالعه با هدف بررسی اثر حاشیه بر غنا و فراوانی پرندگان در جنگل اثر طبیعی ملی خشکه‏داران انجام گرفت. برای ثبت گونه‏های پرندگان و فراوانی آن‌ها از روش سرشماری نقطه‏ای با شعاع نا‏محدود استفاده شد. مشاهده و ثبت پرندگان در اواسط فصل بهار 1388 هر روز از طلوع خورشید حدود ساعت 5 صبح تا 9:30 صبح ادامه یافت و در شرایط آب و هوایی نا‏مساعد و دید محدود متوقف شد. برای مطالعۀ پوشش گیاهی در هر پلات دایره‏ای 1000 متر‌مربعی (به شعاع 85/17 متر) در نظر گرفته شد. همچنین برای تعیین تفاوت یا عدم تفاوت معنا‏دار در غنا و فراوانی گونه‏های پرنده در فواصل مختلف از حاشیه تا مرکز جنگل از تجزیۀ واریانس استفاده شد. به‌منظور بررسی ارتباط بین الگوی پراکنش جامعۀ پرندگان در این ناحیه با متغیرهای زیستگاهی روش تجزیۀ تشابهات کانونیک استفاده شد. نتایج نشان داد اختلاف معنا‏داری در غنای گونه‏ای و فراوانی پرندگان در فواصل مختلف از حاشیه تا مرکز جنگل وجود دارد و در حاشیه این مقادیر کمتر از مرکز است. از عوامل مؤثر بر تفاوت غنا و فراوانی پرندگان میزان تراکم درختان، تعداد درخت خشک سرپا، میزان پوشش بوته‏ای در زیر اشکوب، امنیت بیشتر و همچنین مانداب‏های دائمی در بخش‏های داخلی جنگل (ناشی از سرریز آب اراضی کشاورزی پیرامون و به تبع آن سست‌شدن ریشۀ درختان و دار‌افتادگی فراوان و وفور خشکه‏دارها) شناسایی شد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effects of edge on the bird richness and abundance in Khoshkedaran Natural Monument, northern Iran

نویسندگان [English]

  • Mona Esmailpoor 1
  • Mohamad Kaboli 2
  • Mahmood Karami 2
  • Afshin Alizadeh Shabani 2
  • azita farashi 3

1 M.Sc.Student, Department of Environment, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

2 Department of Environment, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

3 Department of Environment, Faculty of Natural Resources, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Increasing patch edges in natural habitats, as a result of habitat fragmentation, are a major threat for wildlife populations, especially avifaunal communities. Habitat edges provide different conditions compared to the core area which can directly or indirectly cause changes in species number, population and composition. This fact will demand a dissimilar management strategy. This study was conducted with the aim to investigate the edge effect on avifaunal richness and abundance in Khoshkeh-Daran natural monument. Bird records took place using point sampling method with infinite radius. Bird observation was recorded in mid spring 2009 daily from dawn till 9:30 am and was stopped during bad weather conditions. Vegetation cover was recorded in each 1000 m2 plot with a radius of 17.85 meters from the center where the observer was located. To study the significance of difference, between abundance and richness of avifauna among the edge and core of the patch, analysis of variance was applied. We used Canonical Correspondence Analysis to help us understand the relationship between bird communities and habitat variables. Results show a significant difference in abundance and richness along different distance from the center of the patch decreasing toward the edge. Trees and shrubs density, snags, safer environment and the presence of permanent lagoons (which will cause in tree falls) in core of the patch can be considered as reasons for these differences

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khoshkeh Daran national monument
  • bird species richness
  • bird abundance
  • edge effect
  • habitat fragmentation
  • disturbance
 
Atkinson, P. I. 2003. Edge effects and birds across karri forest (Eucalyptus diversicolor) clear-fell edges: a study of theory and conservation management. PhD thesis. Murdoch University, 475 p.
Baldi, S. 1996. Edge effects in tropical versus temperate forest Bird communities: three alternative Hypotheses for the explanation of differences. Acta zoologica academiae Scientiarum Hungaricae 42(3), 163-172.
Bibby, C. J., Burgess, N. d. Hill, D. A., Mustoe, S. 1992. Bird Census Techniques, Academic Press, London, 302 p.
Brand, L. A., George, T. L. 2001. Response of passerine birds to forest edge in coast redwood forest fragments. The Auk 118(3), 678-686.
Dawe, L., Goosem M. 2008. Noise Disturbance along high ways: Kuranda Range Road upgrade project, JCU/CSIRO Tropical Landscapes Joint Venture. Consultancy report prepared for Department of Main Roads June.
Deng, W.H., Gao, W. 2005. Edge effects on nesting success of cavity nesting birds in fragmented forest. Biological Conservation 126(3), 363-370.
Devely, P., A. Stouffer. 2001. Effects of Roads on movements by understory Birds in mixed- species Flicks in central Amazoni on Brazil. Conservation Biology 15(5), 1416-1422.
Gates, J. E., Giffen, N. R. 1991. Neotropical migrant birds and edge effects at a forest-stream ecotone. Wilson Journal of Ornithology 103 (2), 204–217.
Hoover, J. P., Tear, T. H., Baltz, M. E. 2006. Edge effects reduce the nesting success of Acadian Flycatchers in a moderately fragmented forest. Field Ornithology 77(4), 425-436.
Kilgo, J. C. 2005. Harvest-related edge effects on prey availability and foraging of hooded warblers in Bottomland hardwood forest. The Condor 107, 627-636.
Kroodsma, R. L. 1984. Effect of edge on breeding forest bird species. Wilson Journal of Ornithology 96(3), 426-436.
Laudensmayer, W. F., Shea, P. J., Valentine, B. E., Weatherspoon, C. P., Lisle, T. E. 2002. Proceeding of the Symposium on the Ecology and Management of dead wood in Western Forests. USDA Forest Service General Technical Report PSW-GRT-181. Pacific Southwest Research Station Albany, California, 949 p.
Laurance, W. F., Nascimento, H. M., Laurance, S. G., Andrade, A., Ewers, R. M., Harms, K. E. 2007. Habitat fragmentation variable edge effects and the landscape Divergence Hypothesis. Plos One 2(10), 1017.
Lee, P. F., Ding, T. S., Hsu, F. H., Geng, S. 2004. Breeding bird species richness in Taiwan: distribution on gradients of elevation,primary productivity and urbanization. Journal of Biogeography 31, 307–314.
Legendre, P., Legendre, L. 1998. Numerical ecology. Elsevier,Amsterdam, 839 p.
Marchetti, M. 2004. Monitoring and Indicators of Forest Biodiversiry in Europe-From Ideas to operationality, European Forest Institute, 526 p.
Martin, J. 1983. Impoverishment of island bird communities in a Finnish archipelago. Ornis Scandinavica 14, 66-77.
Martin, K., Eadie, J. M. 1999. Nest webs: a community-wide approach to the management and conservation of cavity-nesting forest birds. Forest Ecology and Management 115, 243-257.
Marvi Mohajer, M. R. 2006. Silviculture. Tehran University. 387 p. (in Persian).
Moran, P. A. P. 1950. Notes on continuous stochastic phenomena. Biometrika 37, 17-23.
Payam, H. 2008. Survy Fauna and flora of Khoshkedaran forest. MS thesis. Islamic Azad University, 100 p. (in Persian).
Pescador, A., Peris, S. 2007. Influence of roads on bird nest predation: An experimental study in the Iberian Peninsula. Landscape and Urban Planning 82, 66–71.
Saracco, J. F., Collazo, J. A. 1999. Predation on artificial nests along three edge types in a north Carolina bottomland hardwood forest, Wilson Journal of Ornithology 111(4), 541-549.
Taylor, P. J., Nuberg, I. k., Hatton, T. J. 1998. Enhanced transpiration in response to wind effects at the edge of a blue gum plantation. Tree Physiology 21, 403-408.
Wilkin, T. A., Garant, D., Gosler, A. G., Sheldon, B. C. 2007. Edge effects in the great tit: analysis of long–term Data with Gis techniques. Conservation Biology 21, 1207-1217.
Winter, M., Johnson, D. H., Faaborg, J. 2000. Evidence for edge effects on multiple levels in tall grass prairie. Condor 102, 256-266.
 
نشریه محیط زیست طبیعی
دوره 68، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آبان 1394
صفحه 353-361