نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پروانه سبحانی ¹
• افشین دانه کار ²

¹ استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه لرستان، دانشکده منابع طبیعی، خرم آباد، ایران

² استاد گروه محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

چکیده

توزیع فضایی خدمات اکوسیستمی در جنگل‌های مانگرو نه تنها به شناسایی مکانی عرضه خدمات اکوسیستمی کمک ‏می‌کند، بلکه ‏ناهمگنی توزیع این خدمات را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در مطالعه حاضر به بررسی ‏توزیع فضایی خدمات اکوسیستمی در جنگل‌های ‏مانگرو ایران پرداخته شد. ‏بدین منظور، بر اساس مرور منابع و سوابق مطالعاتی ‏پیشین به تهیه فهرستی از معیارهای ارزیابی خدمات ‏اکوسیستمی در چهار گروه فراهمی، تنظیمی، حمایتی و فرهنگی اقدام شد و در ادامه به نقشه‌سازی خدمات اکوسیستمی در نرم‌افزار ‏‏InVEST3.3.2‎‏ و سامانه اطلاعات جغرافیایی (‏GIS‏)‏ ‏پرداخته شد. در نهایت استاندارسازی و وزن‌دهی لایه‌های مکانی (مدل ‏ANP‏) و ‏پهنه‌بندی خدمات اکوسیستمی در این رویشگاه‌های طبیعی انجام شد. ‏مطابق نتایج به‌دست آمده، توزیع فراوانی خدمات اکوسیستمی در 19 ‏رویشگاه مورد مطالعه شامل 521 خدمت در ‏گروه‌های مختلف خدمات ‏می‌باشد که به ترتیب شامل 42/18 درصد خدمت فراهمی، 46/17 ‏‏درصد خدمت تنظیمی، 43/32 درصد خدمت ‏حمایتی و 66/31 درصد خدمت فرهنگی می‌باشد. نتایج پهنه‌بندی خدمات اکوسیستمی نشان ‏داد که بیشترین پهنه‌های خدمات فراهمی، تنظیمی ‏و حمایتی در ‏اطراف جنگل‌های مانگرو، نزدیک به خط ساحلی و دریا قابل مشاهده ‏است. در بررسی خدمات ‏فرهنگی نیز بیشترین ‏جاذبه‌های طبیعی در اطراف رویشگاه‌های خمیر و قشم، بیشترین آثار تاریخی در حاشیه ‏روستاهای ‏ساحلی منطقه و ‏رویشگاه‌های بردخون، دیر و خلیج نایبند و بیشترین میراث فرهنگی در اطراف ‏رویشگاه‌های ‏سیریک، جاسک و ‏شهرنو و خلاصی پراکنده شده است. اولویت‌بندی توزیع خدمات اکوسیستمی در پهنه‌‌‌های مورد مطالعه نشان داد که 1224980 هکتار از ‏جنگل‌های مانگرو ‏‏ایران دارای عرضه خدمات اکوسیستمی می‌باشد که در بین پهنه‌های مورد مطالعه بیشترین خدمت اکوسیستمی به ‏‏خدمات حمایتی در طبقه زیاد و با ‏مساحت ‏214065‏ هکتار (53/50 درصد) اختصاص یافته است. ‏مطابق نتایج به‌دست آمده فراوانی بالای ‏خدمات حمایتی در رویشگاه‌های مورد مطالعه، ‏نشان دهنده اهمیت حفاظت از ‏تنوع زیستی و حمایت از زیستگاه‌ها ‏می‌باشد.‏ همچنین ‏جنگل‌های مانگرو ایران به‌دلیل پتانسیل بالای گردشگری از توزیع بالای ‏تفرج و طبیعت‌گردی به عنوان ‏یکی از عمده‌ترین خدمات ‏اکوسیستمی در این منطقه برخوردار ‏هستند که با ‏برنامه‌ریزی صحیح می‌توان به حداکثر بهره‌برداری از این خدمات و ‏از طرفی بهبود در ‏وضعیت حفاظتی منطقه کمک ‏نمود.‏

کلیدواژه‌ها

• توزیع فضایی
• خدمات اکوسیستمی
• معیارهای مکانی
• جنگل‌های مانگرو ایران

عنوان مقاله [English]

Spatial distribution of ecosystem services in ‎mangrove forests of the Country

نویسندگان [English]

• Parvaneh Sobhani ¹
• Afshin Danehkar ²

¹ Assistant Professor, Department of Environmental Science, Natural Resources Faculty, Lorestan ‎University, Khorramabad, Iran

² Professor, Department of Environmental Science, Natural Resources Faculty, University of ‎Tehran, Karaj, Iran

چکیده [English]

The spatial distribution of ecosystem services not only helps identify the location of the ‎provision of these services but also evaluates the heterogeneity of their distribution. This study ‎investigates the spatial distribution of ecosystem services in Iran’s mangrove forests. Based on a ‎review of literature and prior studies, a list of criteria for assessing ecosystem services was ‎developed and categorized into four groups: provisioning, regulating, supporting, and cultural ‎services. Subsequently, ecosystem service mapping was conducted in InVEST 3.3.2 and a ‎Geographic Information System (GIS). Standardization and weighting of the spatial layers (ANP ‎model) and the zoning of ecosystem services in these natural mangrove habitats were ‎conducted. Results indicate that the distribution of ecosystem service abundance across 19 ‎studied sites comprises 521 services across different categories, with the following proportions: ‎provisioning 18.42%, regulating 17.46%, supporting 32.43%, and cultural 31.66%. The spatial ‎delineation of ecosystem services shows that the largest extents of provisioning, regulating, and ‎supporting services are around mangrove forests, near the coastline and the sea. In the ‎assessment of cultural services, the greatest natural attractions are around the Khameir and ‎Qeshm sites; the largest historical sites lie along the coasts of coastal villages in the region and ‎mangroves at Dayer and ‎Bordkhon, and Nayband ‎Bay, the greatest cultural heritage is around ‎Sirik, Jask, and Shahr-‎Now ‎and Khalasi, with scattered occurrences elsewhere. Prioritization of ‎ecosystem service distribution across the study area indicates that 1,224,980 hectares of Iran’s ‎mangrove forests provide ecosystem services. Of the study zones, the greatest provision is for ‎supporting services (in the high category), occupying 214,065 ha (50.53%). The results suggest ‎that the high abundance of supporting services at the study sites underscores the importance of ‎biodiversity conservation and habitat protection. Additionally, Iran’s mangrove forests, due to ‎their high tourism potential, exhibit strong provision of recreational and nature-based tourism as ‎a major ecosystem service area. With proper planning, these services can be exploited to the ‎maximum while also enhancing the conservation status of the region.‎

کلیدواژه‌ها [English]

• Spatial distribution
• Ecosystem services
• Spatial criteria
• Mangrove forests of Iran‎