نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• معصومه جورئت ¹
• کورس خوشبخت ²
• فاطمه آقامیر ²
• نغمه مبرقعی دینان ²

¹ دانشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی تهران

² دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مدلسازی کیفیت زیستگاه و شناسایی مخاطرات پیش روی آنها به منظور شناسایی مناطق اولویت‌دار حفاظتی یک ابزار ضروری در دست مدیران جهت اجرای برنامه‌های حفاظتی است. برای این منظور، این مطالعه با استفاده از نرم‌افزارهای InVEST و GIS در 4 گام: 1) تهیه نقشه‌های پوشش زمین و کاربری اراضی، 2) مدلسازی کیفیت زیستگاه، 3) ارزیابی ریسک زیستگاه و 4) شناسایی مناطق اولویت‌دار حفاظتی در شهرستان‌های ساوجبلاغ و چهارباغ (استان البرز) بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۴ پرداخته است. نتایج نشان داد محدوده مطالعاتی طی دو دهه گذشته به شدت تحت تاثیر تغییر کاربری اراضی به ویژه تبدیل مرتع و اراضی زراعی به باغ-ویلا، مسکونی و صنعتی قرار گرفته است. نتایج مدلسازی نیز نشان داد که کیفیت زیستگاه و مخاطرات پیش روی آن به ترتیب 8/4 درصد کاهش و 5/37 درصد افزایش داشته است. اولویت‌بندی حفاظتی نیز نشان داد در سال 1383، 4/0 %، 5/53 % و 1/46 % و در سال 1403، 5/3 %، 5/61 % و 35 % به ترتیب در اولویت‌های اول، دوم و سوم حفاظتی قرار داشتند. نتایج نشان دهنده افزایش وسعت طبقات اولویت اول و دوم حفاظتی (1/11 %) نسبت به 20 سال گذشته است. همچنین مشخص شد که 3498 هکتار از اراضی مرتعی و رود دره‌های بخش شمالی از کیفیت لازم جهت الحاق به مناطق حفاظت شده فعلی را دارا است. این مطالعه ثابت می‌کند که تصمیم‌گیرندگان و برنامه‌ریزان کاربری زمین می‌توانند داده‌های مکانی و ابزارهای مدل‌سازی را برای شناسایی مناطق دارای اولویت حفاظتی ترکیب کنند تا از برنامه‌های حفاظتی و توسعه‌ای خود پشتیبانی کنند.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت زیستگاه
• ارزیابی ریسک
• InVEST
• تغییر کاربری اراضی
• اولویت‌بندی حفاظتی

عنوان مقاله [English]

Integrated Assessment of Habitat Quality and Environmental Risks for Natural Ecosystem Protection (Case study; Savojbolagh and Chaharbagh Counties, Alborz Province)

نویسندگان [English]

• MASOUMEH JORAT ¹
• korous khoshbakht ²
• fatemeh aghamir ²
• Naghmeh Mobarghei Dinan ²

¹ university of shahid beheshti

² shahid beheshti university

چکیده [English]

Modeling habitat quality and identifying risks in order to identify priority conservation areas is an essential tool for managers to implement conservation planning. For this purpose, this study uses InVEST and GIS software in four steps to achieve its objective: 1) prepare land cover and land use (LULC) maps, 2) modeling habitat quality, 3) habitat risk assessment, and 4) identify priority conservation areas in Savajbolagh and Chaharbagh counties (Alborz Province) between 2004 and 2024. The results showed that LULC change has severely impacted over the past two decades, especially the conversion of pasture and agricultural lands into orchard, residential, and industrial zones. Also, the results of habitat quality modeling showed that habitat quality decreased by 4.8%, while risks to it rose by 37.5%. In 2004, conservation priorities were distributed among the first, second, and third categories at 0.4%, 53.5%, and 46.1%, respectively. By 2024, these distributions shifted to 3.5%, 56.1%, and 35% for the same categories. Conservation areas of first and second priority increased by 11.1% in the past 20 years, particularly in the northern rangelands and river valleys. It was also determined that the pasture and river valleys of the northern part, contains 3,498 hectares suitable for inclusion in existing protected areas. This study proves that decision-makers and land-use planners can combine spatial data and modeling tools to identify priority conservation areas to support their conservation and development plans.

کلیدواژه‌ها [English]

• Habitat quality
• Habitat risk assessment
• InVEST
• LULC
• Prioritizing protection