نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ساحل پاکزادتوچایی ¹
• رقیه کرمی ¹
• هاشم خندان بارانی ²

¹ گروه اکوسیستم‌های طبیعی، پژوهشکدۀ تالاب بین المللی هامون، پژوهشگاه زابل، زابل، ایران

² گروه علوم آبزیان، پژوهشکدۀ تالاب بین المللی هامون، پژوهشگاه زابل، زابل، ایران

چکیده

در پژوهش اخیر، به منظور ارزیابی کیفی منابع آب مورد استفاده در اراضی تحقیقاتی پژوهشگاه زابل و خطرات بالقوۀ محیط‌زیستی و بهداشتی، غلظت فلزات سنگین جیوه (Hg)، سرب (Pb)، آرسنیک (As)، کروم (Cr)، نیکل (Ni)، کادمیم (Cd)، آهن (Fe) و مس (Cu) به همراه تأثیر احتمالی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب های زیرسطحی (چاه‌ها و زهکش‌های پژوهشگاه ) بررسی گردید. جهت انجام پژوهش، نمونه‌های آب در دو فصل زمستان 1402 (بهمن ماه) و تابستان 1403 (مرداد ماه) از ۸ ایستگاه مختلف و با ۳ تکرار در هر دورۀ نمونه‌برداری جمع‌آوری شد. شاخص‌های کیفی و Poseidon Index (PoS) محاسبه شده و جهت ترسیم نقشه‌های پراکنش، از روش درون‌یابی وزنی معکوس فاصله(IDW)استفاده گردید. با توجه به آنکه غلظت سرب و جیوه کمتر از حد تشخیص بود، این دو عنصر ثبت نشدند. در فصل تابستان، غلظت آرسنیک، کروم، نیکل، کادمیم، آهن و مس به ترتیب 11/13 – 44/6، 76/83 –36/18، 8/9 – 44/1، 3/6 – 31/1، 66/976 – 194 و 9/39 – 53/12 میکروگرم در لیتر اندازه‌گیری شد. در زمستان نیز، دامنۀ غلظت آرسنیک 73/21 – 21/8، کروم 06/96 – 43/44، نیکل 86/11 – 34/3 کادمیم 83/8 – 33/2، آهن 33/4893 – 33/1253 و مس 67/91 – 01/55 میکروگرم در لیتر متغیر بود. نتایج حاصل نشان‌دهندۀ وجود تغییرات مکانی و فصلی معنادار در غلظت فلزات سنگین بود. به گونه‌ای که اغلب عناصر در فصل زمستان مقادیر بالاتری داشتند. نقشه‌های مکانی ترسیم‌شده از پارامترهای کیفیت آب، نمایی جامع از الگوی پراکنش آن‌ها در محدودۀ مطالعه، طی فصل‌های نمونه‌برداری فراهم آورد. به دلیل استفادۀ موقت این منابع آبی و تمرکز بر آبیاری درختان، در حال حاضر خطر محیط‌زیستی مشاهده نمی‌شود. درعین حال، نتایج مطالعه بر ضرورت پایش مستمر و به‌کارگیری راهبردهای مدیریتی مناسب به منظور تضمین بهره‌برداری ایمن و پایدار منابع آب در شرایط تنش آبی تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

• فلزات سنگین
• آب‌های زیرسطحی
• شاخص
• درون‌یابی فاصله معکوس (IDW)
• آبیاری

عنوان مقاله [English]

Spatial Distribution Assessment of Heavy Metal Concentrations in Subsurface Waters Utilized within the Research Areas of Zabol Research Institute

نویسندگان [English]

• Sahel Pakzad Toochaei ¹
• Roghaye Karami ¹
• Hashem Khandan Barani ²

¹ Department of Natural Ecosystems, Hamoon International Wetland Research Institute, Research Institute of Zabol, Zabol, Sistan and Baluchestan, Iran.

² Department of Aquatic Science, Hamoon International Wetland Research Institute, Research Institute of Zabol, Zabol, Sistan and Baluchestan, Iran

چکیده [English]

In this study, we evaluated the water quality of sources used in the experimental fields of Zabol Research Institute, with a focus on potential environmental and health risks. The concentrations of heavy metals—including mercury (Hg), lead (Pb), arsenic (As), chromium (Cr), nickel (Ni), cadmium (Cd), iron (Fe), and copper (Cu)—were measured, alongside key physicochemical parameters of groundwater from wells and drainage systems within the institute. Water samples were collected from eight stations during two seasons, February 2024 (winter) and August 2024 (summer), with three replicates per sampling event. To assess water quality, indices such as the Metal Index (MI) and Poseidon Index (PoS) were calculated, and the Inverse Distance Weighting (IDW) method was used to produce spatial distribution maps, highlighting the variation of heavy metal concentrations across the study area. Mercury and lead were below detection limits and therefore not recorded. The concentrations (µg/L) of arsenic, chromium, nickel, cadmium, iron, and copper were 6.44–13.11, 18.36–83.76, 1.44–9.8, 1.31–6.3, 194–976.66, and 12.53–39.9, in summer respectively. In winter, concentrations increased to 8.21–21.73 for arsenic, 44.43–96.06 for chromium, 3.34–11.86 for nickel, 2.33–8.83 for cadmium, 1253.33–4893.33 for iron, and 55.01–91.67 for copper. Results indicated significant spatial and seasonal variations, with most metals showing higher levels in winter. The spatial maps of water quality parameters provided an effective overview of their distribution across the study area in different seasons. Although no immediate environmental risk was detected, as these water sources are used temporarily and mainly for tree irrigation, the findings highlight the importance of regular monitoring and the implementation of proper management strategies to ensure the safe and sustainable use of water resources under conditions of scarcity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Heavy metals
• Groundwater
• Water quality indices
• Inverse Distance Weighting (IDW)
• Irrigation