نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی زینالی عظیم ¹
• مجتبی سلیمی ²

¹ پژوهشگر پسادکتری گروه طراحی شهری دانشکده مهندسی شهرسازی و معماری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران،

² استادیار مجتمع آموزش عالی میناب، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس.

چکیده

رشد سریع چالش‌های زیست‌محیطی در کلان‌شهرهایی مانند کرج و ناکارآمدی شیوه‌های سنتی پایش و آموزش، ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین را برجسته ساخته است. این پژوهش با هدف بررسی ظرفیت‌های متاورس و هوش مصنوعی در ارتقای پایش و آموزش مشارکتی محیط‌زیست طبیعی و تأثیر آن بر امنیت پایدار و حکمرانی هوشمند شهری در شهر کرج انجام شد. از نظر ماهیت، تحقیق کاربردی و از نظر راهبرد، کمی–تحلیلی است و برای تحلیل روابط بین متغیرها از مدل‌سازی معادلات ساختاری مبتنی بر حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) بهره گرفته شد. جامعه آماری شامل خبرگان حوزه‌های محیط‌زیست، شهرسازی هوشمند و فناوری‌های دیجیتال بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند و تکنیک گلوله‌برفی انتخاب شدند و در نهایت ۲۵۰ پرسشنامه معتبر گردآوری گردید. نتایج تحلیل مدل اندازه‌گیری نشان داد پایایی ترکیبی و روایی همگرا برای همه سازه‌ها در سطح مطلوب قرار دارند و بارهای عاملی همگی بزرگ‌تر از 6/0 بودند. در مدل ساختاری، هوش مصنوعی با ضریب مسیر ۰/۵۷ بر پایش محیطی و متاورس با ضریب مسیر 42/0 بر آموزش مشارکتی بیشترین اثر را داشتند. همچنین، حکمرانی هوشمند شهری با مقدار R² برابر 62/0 و امنیت پایدار شهری با R² برابر ۰/۵۹ بالاترین میزان تبیین‌پذیری را نشان دادند. اثرات غیرمستقیم بیانگر نقش میانجی آموزش مشارکتی و پایش محیطی در تقویت پیوند میان متاورس، هوش مصنوعی و متغیرهای وابسته است. نوآوری پژوهش در بهره‌گیری همزمان از داده‌های تعاملی متاورسی و تحلیل‌های هوش مصنوعی برای طراحی چارچوبی یکپارچه در حکمرانی محیطی و امنیت شهری است. یافته‌ها نشان می‌دهد ترکیب این فناوری‌ها می‌تواند به مشارکت مؤثر شهروندان، ارتقای کیفیت تصمیم‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری زیست‌محیطی کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

• متاورس
• هوش مصنوعی
• پایش محیطی
• حکمرانی هوشمند

عنوان مقاله [English]

Application of Metaverse and Artificial Intelligence in Monitoring and Participatory Education of the Natural Environment with a New Perspective on Security and Smart Urban Governance in Karaj

نویسندگان [English]

• Ali Zeynali Azim ¹
• Mojtaba Salimi ²

¹ Postdoctoral Student of Urban Design, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor, Minab Higher Education Complex, University of Hormozgan, Bandar Abbas.

چکیده [English]

The rapid growth of environmental challenges in large cities such as Karaj, along with the inefficiency of traditional monitoring and education methods, underscores the necessity of adopting innovative technologies. This study aimed to examine the potential of the Metaverse and artificial intelligence (AI) in enhancing collaborative monitoring and environmental education and their impact on sustainable security and smart urban governance in Karaj. Applied in nature and quantitative–analytical in approach, the research employed partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) to analyze the relationships among variables. The statistical population consisted of experts in environmental science, smart urban planning, and digital technologies, selected through purposive sampling and a snowball technique, resulting in 250 valid questionnaires. Measurement model results confirmed acceptable composite reliability and convergent validity, with all factor loadings exceeding 0.60. In the structural model, AI exerted the strongest effect on environmental monitoring (path coefficient = 0.57), while the Metaverse showed the greatest influence on participatory education (path coefficient = 0.42). Smart urban governance (R² = 0.62) and sustainable urban security (R² = 0.59) demonstrated the highest explanatory power. Indirect effects revealed the mediating roles of participatory education and environmental monitoring in strengthening the links between the Metaverse, AI, and dependent variables. The novelty of this study lies in the simultaneous use of interactive Metaverse data and AI-driven analytics to design an integrated framework for environmental governance and urban security. Findings highlight that combining these technologies can foster citizen engagement, improve decision-making quality, and reduce environmental vulnerability in future cities.

کلیدواژه‌ها [English]

• Metaverse
• Artificial intelligence
• Environmental monitoring
• Smart governance, Karaj City