نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مسعود محمودی ¹
• نبی اله یارعلی ¹
• داود مافی غلامی ²

¹ گروه علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

² گروه علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

چکیده

ارزیابی شدت مواجهه رویشگاه‌های جنگلی با مخاطرات محیطی چندگانه، گامی بنیادین در تحلیل آسیب‌پذیری و برنامه‌ریزی سازگاری این زیست‌بوم‌های حساس به‌شمار می‌آید. این پژوهش با هدف مدل‌سازی شبکه‌مبنای شدت وقوع مخاطرات چندگانه در سطح رویشگاه‌های جنگلی شهرستان دورود، استان لرستان انجام شد. ابتدا با تکیه بر داده‌های مکانی، تصاویر ماهواره‌ای و بهره‌گیری از روش ساختاریافته دلفی، نقشه‌های ریسک برای ده مؤلفه مخاطره‌زا شامل خشک‌سالی، ریزگرد، تبخیر و تعرق سالانه، دمای بیشینه، سیلاب، تندباد، زمین‌لغزش، نزدیکی به روستاها، اثر جاده و فرسایش خاک تولید و وزن‌دهی شدند. سپس نقشه‌های طبقه‌بندی‌شده بر اساس پنج سطح شدت با وزن‌های اختصاص‌یافته ترکیب گردیدند و شاخص نهایی شدت وقوع مخاطرات با میانگین‌گیری شبکه‌ای در واحدهای تحلیلی محاسبه شد. نتایج نشان داد خشک‌سالی (182/0)، ریزگرد (159/0) و مجاورت با روستا (141/0) دارای بیشترین اهمیت نسبی بوده‌اند. شاخص نهایی بین 128/0 تا 414/0 متغیر بوده و نواحی مرکزی رویشگاه‌ها در معرض شدت بالاتر قرار گرفته‌اند. تحلیل هم‌پوشانی شدت مخاطرات با طبقات تراکم تاج‌پوشش نشان داد که رویشگاه‌های با تراکم متوسط (50–25 درصد) و پایین (25–10 درصد) به‌ترتیب 5/35 درصد و 8/31 درصد از سطوح دارای شدت بالا را شامل می‌شوند. همچنین، 9/35٪ از نواحی با تراکم بیش از 50٪ در طبقه با شدت زیاد مخاطرات قرار گرفته‌اند. نتایج بیانگر نقش ترکیبی تغییرات اقلیمی، مداخلات انسانی و فشارهای کاربری در افزایش شدت مخاطرات و تهدید پایداری اکولوژیکی جنگل‌هاست. یافته‌های این مطالعه می‌توانند مبنایی کارآمد برای تصمیم‌سازی هدفمند در حوزه حفاظت، ارزیابی ریسک، مدیریت سازگارانه و ارتقاء تاب‌آوری رویشگاه‌های جنگلی در مواجهه با چالش‌های فزاینده محیطی فراهم آورند.

کلیدواژه‌ها

• آسیب‌پذیری
• سامانه اطلاعات جغرافیایی
• روش دلفی
• طبقه‌های تراکم جنگل

عنوان مقاله [English]

Modeling of Environmental Hazard Intensity in Forest Habitats (Case Study: Forests of Doroud County, Lorestan Province)

نویسندگان [English]

• Masoud Mahmoudi ¹
• Nabiollah Yarali ¹
• Davood Mafi-Gholami ²

¹ Department of Forest Sciences, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, 8818634141, Iran

² Department of Forest Sciences, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, Shahrekord University, Shahrekord, 8818634141, Ira

چکیده [English]

Assessing the exposure of forest habitats to multiple environmental hazards is a fundamental step in understanding their ecological vulnerability and planning effective adaptation strategies. This study focuses on the forest ecosystems of Doroud County in Lorestan Province, western Iran, aiming to model the spatial intensity of multiple environmental hazards using a network-based approach. Ten major hazard factors were considered: drought, dust storms, annual evapotranspiration, maximum temperatures, flooding, destructive windstorms, landslides, proximity to rural settlements, road effects, and soil erosion. Hazard maps for each factor were developed using spatial data and satellite imagery. Through the Delphi method, expert opinions were used to assign relative weights to each hazard. The classified hazard maps were then combined according to their weights to create a composite Multi-Hazard Intensity Index (MHII), which was later reclassified into five intensity levels. The results showed that drought (0.182), dust storms (0.159), and proximity to villages (0.141) were the most influential hazards, while flooding (0.043) and landslides (0.036) had the lowest weights. The MHII values ranged from 0.128 to 0.414. The highest intensities were mainly found in central forest zones, while the southern areas generally had lower hazard levels. Overlay analysis with forest canopy density classes revealed that forests with moderate (25–50%) and low (10–25%) canopy cover accounted for 35.5% and 31.8% of the high-intensity hazard areas, respectively. Interestingly, 35.9% of the dense forest areas (>50%) were also exposed to high hazard intensities. These findings highlight the combined impact of climate change and human activities on increasing hazard exposure in forest landscapes. The spatial outputs of this study can support practical decision-making in conservation, risk management, and forest resilience planning across hazard-prone areas.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vulnerability
• Geographic Information System (GIS)
• Delphi method
• Forest density classes