نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا کاوسی
• جهانگیر محمدی
• وحیده پیام نور

دانشیار دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

در پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما تغییرات رویشگاه‌های جنگلی، کاهش درختان و سطح جنگل در اثر بیماری‌ها و گیاهان نیمه انگل یکی از مهم‌ترین چالش‌ها می‌باشد. بنابراین بررسی و ارزیابی تهدیدات در این مناطق جهت ارائه راهکارهای مدیریتی جهت تدوین سیاست‌های مدیریت یکپارچه برای تصمیم‌گیران در جهت اولویت‌بندی فعالیت‌ها و بهبود آسیب‌پذیری مهم است. در این تحقیق 655 قطعه‌نمونه بافاصله 1000 متر در جنگل بر اساس روش یک‌چهارم نقطه مرکزی در سطح 121510 هکتار پیاده گردید. در قطعات نمونه تعداد درختان بیمار و سالم، محل و نوع خسارت، درصد خشکیدگی و رتبه خسارت درختان ثبت گردید. در این تحقیق 17 گونه قارچ بیماری‌زا و 2 گیاه نیمه انگل ارس واش (Arcethobium oxycedri) و دارواش (Viscum album) شناسایی شد. در پهنه‌بندی خطر بیماری تهیه شده باتوجه‌به مساحت آلودگی در سطح کل مناطق به ترتیب؛ رتبه 3 (خسارت متوسط)، رتبه 4 (سالم)، رتبه 2 (نیمه بحرانی)، رتبه 5 (درختان خشک) و رتبه 1 (بحرانی) می‌باشد. نتایج پژوهش نشان داد که در پارک ملی گلستان (90193 هکتار) 20/34 درصد درختان بیمار و 58/3 درصد کاملاً خشک شده و 37/35 درصد از مساحت منطقه آلوده به دارواش و 62/0 درصد درختان در اثر دارواش خشک شده‌اند. همچنین در منطقه حفاظت شده جهان‌نما (31317 هکتار) 50/34 درصد مساحت منطقه آلوده به گیاهان نیمه انگل و 1/0 درصد مساحت فوق درختان خشک شده‌اند. از نظر مساحت رتبه و شدت آلودگی بیماری‌های قارچی در منطقه جهان‌نما به ترتیب فراوانی: رتبه 3 (01/16817 هکتار)، رتبه 4 (94/12952 هکتار)، رتبه 2 (05/1024 هکتار)، رتبه 5 (75/469 هکتار) و رتبه 1 در حدود 24/53 هکتار از سطح منطقه را به خود اختصاص داده‌اند. با روی‌هم گذاری پهنه‌بندی خسارت بیماری‌ و گیاهان نیمه انگل در منطقه جهان‌نما، همپوشانی و شدت خسارت در رویشگاه‌های ممرز و کچف به علت همگنی میزبان گیاهان نیمه انگل و بیماری قارچی وجود دارد. در پارک ملی گلستان نیز همپوشانی در رویشگاه‌های درختان بلندمازو، ممرز، کچف و زالزالک مشاهده گردید. در این مناطق بیماری‌های قارچی و گیاهان نیمه انگل با خشک‌کردن درختان سبب ایجاد گپ و گسستگی در رویشگاه‌ها و زیستگاه‌ها شده است. نتایج پژوهش نشان داد، در صورت عدم کنترل بیماری‌های قارچی و گیاهان نیمه در پارک‌های جنگلی و مناطق حفاظت شده، می‌تواند موجب خسارت و حتی مرگ درختان در سطح وسیعی از اکوسیستم و تخریب رویشگاه شود.

کلیدواژه‌ها

• پهنه‌بندی
• پارک ملی گلستان
• منطقه حفاظت شده جهان‌نما
• گیاهان نیمه انگل
• بیماری قارچی

عنوان مقاله [English]

Zoning of Damage Caused by Fungal Diseases and Semi-Parasitic Plants in the Jahan Nama Protected Area and Golestan National Park

نویسندگان [English]

• mohamadreza kavosi
• jahangir mohamadi
• Vahideh Payamnoor

Associate Prof., Faculty of Forest Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan.

چکیده [English]

In Golestan National Park and Jahan Nama Protected Area, changes in forest habitats, reduction of trees, and forest area due to diseases and semi-parasitic plants are among the most important challenges. Therefore, it is crucial to investigate and assess threats in these areas to provide management solutions and formulate integrated management policies for decision-makers to prioritize activities and improve resilience.In this study, 655 sample plots were implemented at a distance of 1000 meters in the forest based on the one-quarter central point method on an area of 121510 hectares. In the sample plots, the number of diseased and healthy trees, location and type of damage, percentage of drying, and damage rank of trees were recorded. The study identified 17 species of pathogenic fungi and 2 semi-parasitic plants, Arcethobium oxycedri and Viscum album.In the disease risk zoning prepared according to the area of contamination in the entire area, the ranks were as follows: Rank 3 (moderate damage), rank 4 (healthy) , rank 2 (semi-critical), rank 5 (dry trees), and rank 1 (critical). The results showed that in Golestan National Park (90193 hectares), 34.20 percent of the trees were diseased, 58.3 percent were completely dry, 35.37 percent of the area was infected with mistletoe, and 0.62 percent of the trees were dried by mistletoe. In Jahan Nama Protected Area (31317 hectares), 34.50 percent of the area was infected with semi-parasitic plants and 0.1 percent of the area above the trees were dried.In terms of area, rank, and severity of fungal diseases in the Jahan Nama region, the order of frequency was as follows: rank 3 (16817.01 hectares), rank 4 (12952.94 hectares), rank 2 (1024.05 hectares), rank 5 (469.75 hectares), and rank 1 (24.53 hectares). By superimposing the zoning of disease damage and semi-parasitic plants in the Jahan Nama region, there was overlap and severity of damage in the habitats of hornbeam and sycamore due to the homogeneity of the hosts of semi-parasitic plants and fungal diseases. In Golestan National Park, overlap was also observed in the habitats of tall trees, hornbeam, sycamore, and hawthorn. In these areas, fungal diseases and semi-parasitic plants have caused gaps and discontinuities in habitats by drying out trees.The results of the research showed that if fungal diseases and semi-parasitic plants are not controlled in forest parks and protected areas, they can cause damage and even death of trees in a wide range of ecosystems and habitat destruction.

کلیدواژه‌ها [English]

• Zoning
• Golestan National Park
• Jahan Nama Protected Area
• Semi-parasitic plants
• fungal disease